David Crighton: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

{{Gwybodlen person/WicidataPerson|fetchwikidata=ALL|onlysourced=no|suppressfields=dinasyddiaeth|nationality={{banergwlad|Lloegr}}|dateformat=dmy}}

Roedd '''David George Crighton''', FRS ([[15 Tachwedd]] [[1942]] - [[12 Ebrill]] [[2000]]) yn fathemategydd a ffisegydd [[Lloegr|Seisnig]]. <ref name="ODNB">[https://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-74012 Moffatt, H. (2009, January 08). Crighton, David George (1942–2000), applied mathematician and fluid dynamicist. Oxford Dictionary of National Biography] Adalwyd 13 Gorffennaf 2019</ref>

Ganwyd Crighton yn Ysbyty Famolaeth [[Llandudno]]. Roedd yn fab hynaf George Wolfe Johnston Crighton (1899–1976), <ref name="Who">[https://www.ukwhoswho.com/view/10.1093/ww/9780199540891.001.0001/ww-9780199540884-e-177796 (2007, December 01). Crighton, Prof. David George, (15 Nov. 1942–12 April 2000), Master, Jesus College, Cambridge, since 1997; Professor of Applied Mathematics, since 1986, and Head of Department of Applied Mathematics and Theoretical Physics, since 1991, University of Cambridge. WHO'S WHO & WHO WAS WHO] Adalwyd 13 Gorffennaf 2019</ref>, gwas sifil yn y swyddfa tollau stamp, a'i wraig, Violet Grace, née Garrison. Roedd ei fam, wedi symud i Landudno oherwydd y bomio yn [[Llundain]] yn ystod [[yr Ail Ryfel Byd]]. Ni fu ganddo ddiddordeb mewn mathemateg tan ei ddwy flynedd olaf yn Ysgol Ramadeg y Bechgyn [[Watford]]. Aeth i [[Coleg Sant Ioan, Caergrawnt|Goleg Sant Ioan, Caergrawnt]] ym 1961 a dechreuodd ddarlithio ym Mholytechnig Woolwich (Prifysgol Greenwich bellach) ym 1964, wedi cwblhau gradd baglor yn unig. <ref>[http://www.damtp.cam.ac.uk/about/dgc/jmr.html DAMPT Professor David Crighton The Telegraph] Adalwyd 13 Gorffennaf 2019</ref>

Ychydig flynyddoedd yn ddiweddarach cyfarfu â [[John Ffowcs Williams]] a dechreuodd weithio iddo yng [[Coleg Imperial Llundain|Ngholeg Imperial Llundain]], tra ar yr un pryd yn astudio ar gyfer ei ddoethuriaeth (a ddyfarnwyd ym 1969) yn yr un lle.

Yn y Coleg Imperial College, bu'n ymchwilio rheoli sŵn awyrennau cyflym. Roedd [[Concorde]] yn swnllyd iawn, ac nid oedd unrhyw un yn deall y broses cynhyrchu sŵn. Roedd arweinwyr diwydiannol yn cefnogi ymosodiad a arweinir yn fathemategol ar y broblem, a drefnwyd drwy Banel Sŵn Concorde yr oedd Crighton yn aelod ohono o 1965. <ref>[http://www.damtp.cam.ac.uk/about/dgc/ffw.html DAMPT Professor David Crighton An obituary by J.E. Ffowcs Williams] Adalwyd 13 Gorffennaf 2019</ref>

Ym 1974, fe'i penodwyd yn gymrawd ymchwil yn yr Adran Beirianneg ym Mhrifysgol Caergrawnt. Fodd bynnag, ni dderbyniodd y swydd, yn hytrach derbyniodd y gadair mewn Mathemateg Gymhwysol ym Mhrifysgol Leeds, a ddaliodd hyd 1986. <ref name="GObit">[https://www.theguardian.com/news/2000/apr/19/guardianobituaries.education Guardian Obituaries 19 Ebrill 2000 Professor David Crighton] Adalwyd 13 Gorffennaf 2019</ref>

Y tŷ allan i'w gwaith mathemategol, roedd Crighton yn hoff iawn o gerddoriaeth [[Richard Wagner]], yn ogystal â cherddoriaeth ar gyfer y [[piano]]. <ref name="ODNB" />

Cydnabuwyd y safon uchel yn ei waith trwy ddyfarnu iddo Fedal Rayleigh y Sefydliad Acwsteg, Medal Aur Per Bruel o Gymdeithas Peirianwyr Mecanyddol America a Gwobr Otto Laporte yr American Physical Society. <ref name="Who" />

Bu farw o ganser yn 57 mlwydd oed. <ref name="GObit" />

Sefydlodd y Sefydliad Mathemateg a'i Chymwysiadau a Chymdeithas Fathemategol Llundain Fedal David Crighton yn 2002 er anrhydedd i Crighton. Dyfarnir y wobr bob tair blynedd gan gynghorau'r sefydliad a'r gymdeithas, gyda'r wobr gyntaf yn cael ei roi yn 2003. Dyfernir y fedal arian i fathemategydd sydd fel arfer yn byw yn y gymuned fathemategol a gynrychiolir gan y ddau sefydliad am wasanaethau i fathemateg ac i'r gymuned fathemategol. Mae deiliaid y fedal yn cynnwys Frank Kelly, Peter Neumann, Keith Moffatt, Christopher Zeeman, John Ball, a David Abrahams. <ref>[https://www.lms.ac.uk/content/david-crighton-medal-award David Crighton Medal award] Adalwyd 13 Gorffennaf 2019</ref>