Cynsail barnwrol: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
cat a rhyngwici
newidiadau bychain, heblaw'r rheini yn yr adran am hierarchaeth
Llinell 1:
[[Delwedd:Supreme-Court-of-UK-001.jpg|bawd|Mi fydd cynsail rhwymedig yn rhwymo bob llys o'i dan.]]
 
Cynsail Barnwrol yw penderfyniadau barnwyr wrth ddelio âgag achos. Gyda'r fath yma o benderfyniad, mae rhaid i farnwyr aralleraill eu dilyn; daw'r cynsail yn [[gyfraith achos]].
 
==Syniad o Gynsail==
Y wireb LladinLadin ''stare decisis'' (''stare decisis et non quieta movere'') sydd yn gefnogi'r rheswm a syniad dros gynsail. Yn syml, mae'r wireb yn golygu i sefyll wrth y benderfyniad, ac i beidio'i fyndâ mynd yn ei erbyn.
 
==Rheswm y Gynsail==
Gelwir y rheswm dros gynsail ''ratio decidendi''. WirebGwireb LladinLadin arall yw hon, sydd yn golygu yr hyn sydd yn creu'r cynsail.
Ar gyfer y pethau aralleraill a ddwedwydddywedir, y term a ddefnyddiwn yw ''obiter dicta''. Ambell waith, mi fydd y barnwr yn creu nodiadau sydd yn esbonio beth gall wedi digwydd os oedd ambell ffaith yn yr achos wedi bod yn wahanol.
 
==Hierarchaeth==
Mae cynsail yn dibynnu ar y fath o lys a chafodd ei chreu. Yn gyffredinol, rhaid i lys is ddilyn cynseiliau llys uwch, ond nid y gwrthwyneb. Os mae'r [[LlysY Goruchaf BarnLys|Goruchaf EwropeaiddLys]] yn creu cynsail, mi fydd rhaid i bob llys arall ei ddilyn; y Llys BarnGoruchaf EwropeaiddLys yw'r llys mwyaf pwysig. Yn Osy llysoedd troseddol, os mae'r [[Llys y Goron]] yn creu cynsail, mi fydd rhaid i'r [[Llys Ynadon]] ei ddilyn, ond ni fydd rhaid i'r LlysGoruchaf Barn EwropeaiddLys ei ddilyn. Mae hierarchaeth tebyg yn y llysoedd sifil - yn nhrefn o'r mwyaf pwysig i'r lleiaf: Y Goruchaf Lys, Y Llys Apêl, Yr Uchel Lys, y Lys Sirol.
 
==Datganiad Practis==
Pwrpas y Datganiad Practis yw i wneud yn siwr bod y llysoedd yn dilyn eu cyn-benderfyniadau - er hynny, mae'r datganiad hefyd yn rhoi'r hyblygiad i farnwyr gwrthod defnyddio cynsail os y mae'n dangos yn anhegannheg.
Cafodd cynsail ei ddefnyddio yn achos [[R Addie & Sons v Dumbreck (1929)]] - er hynny, yn ystod achos [[Herrington v British Railways Board (1972)]], fe wnaeth y barnwr defnyddioddefnyddio'r Datganiad Practis er mwyn newid y gyfraith, a sicrhau bod tegrwydd wrth ddelio â'r achos.
 
==Mathau o Gynsail==
 
===Cynsail Rhwymol===
Os oes cynsail yn dod o lys uwch, mi fydd rhaid i'r llys sydd yn delio aâ'r achos dilynddilyn y gynsail yna. Mi fydd y gynsail yma yn rhwymo bob llys o dan y lys a benderfynodd creu'r gynsail.
 
===Cynsail Gwreiddiol===
Llinell 29:
 
==Manteision ac Anfanteision==
Er bod cynsail yn cynnig cysondeb, cywirdeb, a sicrwydd i'r gyfraith, mae nhw hefyd yn gallu bod yn anhyblyg iawn. Os oes barnwr yn credu bod cynsail rhwymedig yn anhegannheg, mae rhaid i'r barnwr ei ddefnyddio os oes llys uwch wedi'i greu. Gall hyn arwain at ganlyniad afresymol ac anhegannheg.
Mae cynsail yn araf iawn i'w newid; er mwyn newid cynsail, mi fydd rhaid i'r llys aros ar gyfer achos tebyg codi cyn ceisio'i newid.