Albert I, brenin Gwlad Belg
Roedd Albert I, Brenin y Belgiaid (Iseldireg: Albert Leopold Clemens Maria Meinrad; Ffrangeg: Albert Léopold Clément Marie Meinrad; Almaeneg: Albert Leopold Clemens Maria Meinrad; Brwsel 8 Ebrill 1874 - Marche-les-Dames, 17 Chwefror 1934) yn frenin ar Wlad Belg rhwng 1909 a 1934 a'r trydydd brenin ar ôl ei ewythr Leopold II a'i dad-cu Leopold I, brenin cyntaf y wladwriaeth.
| Albert I, brenin Gwlad Belg | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 8 Ebrill 1875  Palace of the Count of Flanders |
| Bu farw | 17 Chwefror 1934 o climbing accident Marche-les-Dames |
| Swydd | Brenin y Belgiaid, senator by right |
| Tad | Tywysog Philippe, Cownt Fflandrys |
| Mam | Y Dywysoges Marie |
| Priod | Elisabeth in Beieren |
| Plant | Leopold III, brenin Gwlad Belg, Prince Charles, Count of Flanders, Marie José o Gwlad Belg |
| Llinach | Tŷ Sachsen-Coburg a Gotha |
| Chwaraeon | |
| llofnod | |
.svg){kind=small} | |
Magwraeth golygu
Roedd Albert yn fab i'r Tywysog Philip o Wlad Belg a'r Dywysoges Mary o Hohenzollern-Sigmaringen. Roedd yn ŵyr tadol i'r Leopold a'r Dywysoges Louise o Orleans ac yn ŵyr mamol i'r Tywysog Sofran Charles Anthony o Hohenzollern-Sigmaringen a'r Dywysoges Joseph o Baden.
Teulu golygu
Priododd Albert â'r Dywysoges Elizabeth o Bafaria. Roedd y dywysoges yn dduges ym Mafaria ac yn dod o ail gangen tŷ brenhinol y Wittelshbachs a gychwynnwyd gan briodas y Dywysoges Louise o Bafaria a'r Tywysog Maximilian o Bafaria. Roedd y dywysoges yn ferch i'r Dug Charles Theodore o Bafaria a'r Dywysoges Mary Joseph o Bortiwgal. Ganwyd y dywysoges yng Nghastell Possenhofen ym 1876. Hi oedd nith yr Empress Elizabeth o Bafaria Sissi. Roedd gan y cwpl dri o blant a gyrhaeddodd oedolaeth:
- Ganwyd HM Leopold, Leopold III, maes o law, yn 1901 a bu farw ym 1983 ym Mrwsel. Priododd yn y briodas gyntaf â'r Dywysoges Astrid o Sweden ac yn yr ail briodas â Maria Liliana Baels.
- Ganwyd y Tywysog Charles yn 1903 a bu farw ym 1983 ym Mrwsel. Priododd â Mrs. Jacqueline Peyrebrune.
- Ganwyd y Frenhines Mary Joseph yn 1906 ym Mrwsel a bu farw yn 2001 yn Genefa. Priododd â Brenin Umberto III o'r Eidal.
Hyfforddiant: seneddwr y gyfraith golygu
[[Cofeb i'r Brenin Albert I ar ddechrau Camlas Albert yn Liege Dechreuodd Albert ei yrfa wleidyddol yn Senedd Gwlad Belg, lle’r oedd yn seneddwr asgell dde, heb ei ethol, rhwng 1893 a 1898. Heb fandad pleidleisiwr, mae gan blant y brenin rôl ar wahân fel seneddwr a dylent ddefnyddio'r fforwm hwn i fynd i'r afael â materion o ddiddordeb cyffredinol yn unig. Roedd gan Albert ddiddordeb mewn datblygu seilwaith ffyrdd, rheilffyrdd a llyngesol. Yn ddiweddarach, derbyniodd Camlas Antwerp yn Liège, syniad a ddaliodd, ei enw: Camlas Albert. Yn 1909 olynodd ei ewythr Leopold II o Wlad Belg.
Roedd Albert yn astudgar ar thawel a paratodd yn fawr ar gyfer ei deyrnasiad. Dangosodd ddiddordeb yn sefyllfa materol y dosbarth gweithiol a theithio yn ddienw ac yn ddisylw i ardaloedd dosbarth gweithiol er mwyn arsylwi ar sefyllfa bywyd pobl yno.[1] Yn fuan cyn ei esgyniad i'r orsedd yn 1909, ymgymerodd â thaith fanwl o drefediaeth Gwlad Belg yn yr Affrig, y Congo. Roedd y diriogaeth enfawr wedi ei meddianu'n ffurfol gan Wlad Belg yn 1908 (cyn hynny, roedd yn eiddo bersonol i Leopold II ac wedi dioddef ysbeilio a chamdrin drwg-enwog). Gwelodd Albert bod y wladfa mewn sefyllfa truenus a chynigiodd nifer o welliannau er mwyn amddiffyn y bobl gynhenid a mabwysiadu gwelliannau technegol yno.[2]
Teyrnasiad golygu
Yn dilyn marwolaeth ei ewythur, Leopold II, esgynodd Albert i orsedd Brenhiniaeth Gwlad Belg yn Rhagfyr 1909, gan i'w dad ei hun farw yn 1905. Albert oedd y brenin cyntaf i dyngu ei llŵ mewn Iseldireg ac nid yn Ffrangeg yn unig fel y bu.[1] Roedd ef a'i wraig, y Frenhines Elisabeth, yn boblogaidd oherwydd eu bywydau cymharol syml, di-sgandal a safai mewn gwrthwynebiad i osgoi uchel-ael, pellennig a lliwgar bywyd preifag Leopold II. Un agwedd bwysig ym mlynyddoedd cynnar teyrnasiad Albert oedd cyfres o welliannau i rheolaeth Gwlad Belg o'r Congo, ei hunig drefedigaeth.[3]
Cymerodd reolaeth ar filwyr Gwlad Belg yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf a dangosodd ei wrthwynebiad i filwyr Austro-Almaenig. Roedd goresgyniad yr Almaenwyr yn groes i Gytundeb Llundain (1839), lle gwarantodd Prwsia niwtraliaeth Gwlad Belg. Ni ddilynodd Albert y llywodraeth yn alltud yn Saint-Adresse ger Le Havre yn Ffrainc. Enillodd y ffaith iddo aros yn y wlad a chefnogi'r milwyr ar gyrion yr afon IJzer lawer o gydymdeimlad ag ef ar ôl y rhyfel. Cymerodd ran gyda'r cynghreiriaid yn symudiadau amddiffyn a rhyddhau'r wlad.
Yn ystod ei deyrnasiad, cyflwynodd y senedd bleidlais gyffredinol (1919) ar ôl gwrthdaro cymdeithasol a gwleidyddol a ddechreuodd yn y 19g. Datgelodd cannoedd o filoedd o ddioddefwyr ar faes brwydr IJzer yr anghyfiawnder o orfod marw dros y famwlad heb erioed gael yr hawl i bleidleisio drosti. Mae'n ymddangos bod Albert wedi deall bod y freuddwyd gudd o absoliwtiaeth ei ragflaenwyr Leopold I a II, yn rhywbeth o'r gorffennol.
Cleddyf lle bu farw Albert I. Cymerodd ofal o ddatblygiad y celfyddydau, isadeileddau a gwyddoniaeth. Sicrhaodd gymrodeddu seneddol anffurfiol rhwng y pleidiau Catholig, Rhyddfrydol a Sosialaidd a'r gwrthdaro cynyddol rhwng pobl Ffrangeg ac Iseldireg eu hiaith. Cefnogodd y prosiect o greu'r brifysgol gyntaf ei hiaith Iseldireg a agorodd ym 1930 yn Ghent wrth barchu uchelfreintiau seneddau.
Cymerodd ran mewn nifer o deithiau naturiolaidd a diwylliannol, yn enwedig un yn Congo (1909), yn America neu Brydain Fawr. Roedd yn aelod o Academi y Gwyddorau Morales et Politiques de France (1925) a chreodd y Fonds National de Recherche Scientifique Belge (1927).
Mynyddwr golygu
Dangosodd Albert I angerdd cryf dros fynydda trwy gydol ei oes. Ei hoff fynyddoedd oedd; Mont Blanc, Valais, yn y Dolomitau. Ar 29 Awst 1930 agorodd Daith Rhewlif lloches newydd, gyda'i enw Refuge Albert yn cael ei gynnig gyntaf gan y Alpine Club Belgian y Clwb Alpin Français. Rhoddodd Albert ei enw i'r tŵr nodwydd Re Albert gam o anhawster eithafol.
Marwolaeth golygu
Bu farw ym 1934 ym Marche-les-Dames (tref yn ninas Namur bellach), wrth gymryd rhan mewn dringo clogwyn ger glannau'r Meuse.
Dolenni golygu
- Bywgraffiad swyddogol ar wefan Teulu Brenhinol Gwlad Belg
- Funeral of King Albert of The Belgians, ffilm nweyddion ar British Movietone
Cyfeiriadau golygu
| Rhagflaenydd: Leopold II |
Brenin Gwlad Belg 1909 – 1934 |
Olynydd: Leopold III |