Australopithecus afarensis

Hominid a fu'n byw ar y Ddaear oedd Australopithecus afarensis (Lladin: "Epa'r De o Afar"), Trigodd rhwng 3.9 a 2.9 miliwn o flynyddoedd yn ôl yng Ngorllewin Affrica.[1] Roedd yn hominid byr a thenau ei faint, yn eitha tebyg i Australopithecus africanus. Credir ei fod yn perthyn yn agos i'r genws Homo, sy'n cynnwys y bod dynol modern Homo sapiens naill ai'n uniongyrchol neu drwy hynafiad sydd eto i'w ganfod. Dyma berthynas agosaf Homo sapiens.[2] Mae 'Afar' yn derm sy'n deillio o bobl ac iaith, sy'n trigo ar 'Gorn Affrica', yn Ethiopia, ac ystyr 'Afar' yw 'Pobl Ddewr'.

Australopithecus afarensis
Delwedd:Lucy blackbg.jpg, Lucy Mexico.jpg
Enghraifft o'r canlynolffosil (tacson) Edit this on Wikidata
Mathearly human migrations Edit this on Wikidata
Safle tacsonrhywogaeth Edit this on Wikidata
Rhiant dacsonAustralopithecus Edit this on Wikidata
DechreuwydMileniwm 3900. CC Edit this on Wikidata
Daeth i benMileniwm 2900. CC Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Australopithecus afarensis
Amrediad amseryddol: Pliosen, 3.9–2.9 Miliwn o fl. CP
Adluniad o "Lucy" yn Museo Nacional de Antropología, Dinas Mecsico
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas: Animalia
Ffylwm: Chordata
Dosbarth: Mammalia
Urdd: Primates
Teulu: Hominidae
Is-deulu: Homininae
Genws: Australopithecus
Rhywogaeth: A. afarensis
Enw deuenwol
Australopithecus afarensis
Donald Johanson a Timothy White, 1978

Y ffosil enwocaf i'w ddarganfod yw rhan o ysgerbwd a elwir yn Lucy a drigodd 3.2 miliwn o flynyddoedd CP yn y wlad a elwir heddiw yn Ethiopia. Fe'i canfyddwyd gan Donald Johanson a'i gydweithwyr a fedyddiodd y sgerbwd yn 'Lucy' gan fod yr archaeolegwyr ar y pryd yn gwrando'n ddi-baid ar gân o'r un enw gan y Beatles, sef Lucy in the Sky with Diamonds.[3][4][5]

Anatomeg golygu

O'i gymharu gydag epaod modern a'r rhai sydd wedi darfod, mae gan A. afarensis ddannedd llai. Mae ganddo hefyd ymennydd llai: tuag 380–430 cm3 a gên sy'n ymthio allan, ac ymlaen.

Ceir cryn ddadlau ai creadur deudroed yn unig oedd, ynteu a oedd ar adegau'n goedrigol (arboreal). Mae esgyrn y dwylo, y traed, yr ysgwyddau'n awgrymu ei fod am ran helaeth o'r dydd ar ei draed, yn debyg iawn i fodau dynol modern.[6] Mae bysedd y dwylo a'r traed, fodd bynnag, yn grwm, er mwyn bachu brigau a changhennau, a chred rhai ei fod o bosib yn parhau i fyw yn y coed.

Gweler hefyd golygu

Cyfeiriadau golygu

  1. Prins, Harald E. L; Walrath, Dana; McBride, Bunny (2007). Evolution And Prehistory: The Human Challenge, by William A. Haviland, Harald E. L. Prins, Dana Walrath, Bunny McBride . ISBN 9780495381907.
  2. Cartmill, Matt; Fred H. Smith; Kaye B. Brown (2009). The Human Lineage. Wiley-Blackwell. t. 151. ISBN 978-0-471-21491-5.
  3. Johanson & Maitland 1981, tt. 283–297
  4. Johanson, D.C. (2009). "Lucy (Australopithecus afarensis)". In Michael Ruse & Joseph Travis (gol.). Evolution: The First Four Billion Years. Cambridge, Massachusetts: The Belknap Press of Harvard University Press. tt. 693–697. ISBN 978-0-674-03175-3.CS1 maint: uses editors parameter (link)
  5. Wood, B.A. (1994). "Evolution of australopithecines". In Jones, S., Martin, R. & Pilbeam, D. (gol.). The Cambridge Encyclopedia of Human Evolution. Cambridge, U.K.: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-32370-3.CS1 maint: uses editors parameter (link) Also ISBN 0-521-46786-1 (paperback).
  6. Green, D. J.; Alemseged, Z. (2012). "Australopithecus afarensis Scapular Ontogeny, Function, and the Role of Climbing in Human Evolution". Science 338 (6106): 514–517. Bibcode 2012Sci...338..514G. doi:10.1126/science.1227123. PMID 23112331.