Bedd Branwen

claddfa o Oes yr Efydd yng ngogledd Ynys Môn

Mae Bedd Branwen yn gladdfa o Oes yr Efydd yng ngogledd Ynys Môn. Saif yn agos i bentref Llanddeusant a gerllaw Afon Alaw.

Bedd Branwen
Mathround cairn Edit this on Wikidata
Cysylltir gydaAfon Alaw Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirYnys Môn
GwladBaner Cymru Cymru
Cyfesurynnau53.336278°N 4.462806°W Edit this on Wikidata
Cod OSSH3611284979 Edit this on Wikidata
Map
Statws treftadaethheneb gofrestredig Edit this on Wikidata
Manylion
Dynodwr CadwAN098 Edit this on Wikidata

Disgrifiad golygu

Bu cloddio archaeolegol yma yn 1966, a gwnaed nifer o ddarganfyddiadau. Mae'r safle yn domen o bridd gyda charreg fawr ynghanol y domen, sy'n dyddio o ychydig cyn 2000 C.C.. Yn y domen mae nifer o gladdedigaethau ar wahan, yn dyddio o'r cyfnod rhwng 2000 C.C. a 1000 C.C.. Roedd olion esgyrn wedi eu llosgi a chrochenwaith e.e. wrn gyda choler. Yn wahanol i gladdfeydd o'r cyfnod mewn rhai rhannau eraill o Ynysoedd Prydain, mae'r claddedigaethau i gyd yn ymddangos yn weddol gyfartal o ran eu safle yn y domen, heb un yn amlwg yn brif gladdedigaeth. Gwahaniaeth arall yw nad oedd arfau ymysg y darganfyddiadau, sydd efallai yn awgrymu cymdeithas mwy cyfartal a mwy heddychlon yn yr ardal yma nag mewn rhannau eraill o'r ynysoedd.[1]

 
Safle Bedd Branwen

Chwedl Branwen golygu

Yn chwedl Branwen ferch Llŷr, yr ail o Bedair Cainc y Mabinogi, mae cyfeiriad at Branwen yn marw o dor-calon gerllaw Afon Alaw ac yn cael ei chladdu yno:

Ac yna y llas y benn ef (Bendigeidfran), ac y kychwynassant a'r pen gantu drwod, y seithwyr hynn, a Branwen yn wythuet. Ac y Aber Alau yn Talebolyon y doethant y'r tir. Ac yna eisted a wnaethant, a gorfowys. Edrych oheni hitheu ar Iwerdon, ac ar Ynys y Kedyrn, a welei ohonunt. "Oy a uab Duw," heb hi, "guae ui o'm ganedigaeth. Da [o] dwy ynys a diffeithwyt o'm achaws i." A dodi ucheneit uawr, a thorri y chalon ar hynny. A gwneuthur bed petrual idi, a'e chladu yno yglan Alaw.[2]

Ni wyddir beth yn union yw'r cysylltiad rhwng enw presennol y gladdfa a'r chwedl. Yn sicr mae'r gladdfa'n deillio o gyfnod llawer cynharach na'r un a awgrymir yn y chwedl yn ei ffurf bresennol.

Llyfryddiaeth golygu

  • Frances Lynch, Gwynedd, A Guide to Ancient and Historic Wales (Llundain: HMSO, 1995)

Cyfeiriadau golygu

  1. Frances Lynch, Gwynedd, A Guide to Ancient and Historic Wales (Llundain: HMSO, 1995)
  2. Ifor Williams (gol.), Pedeir Keinc y Mabinogi (Caerdydd, 1930).