Brwydr Bryn Derwin

Brwydr rhwng Llywelyn ein Llyw Olaf a'i frawd Owain Goch tua chanol mis Mehefin 1255 oedd Brwydr Bryn Derwin. Roedd anghytuno wedi bod pwy ddylai fod yn olynydd i Dafydd ap Llywelyn Fawr. Roedd rhai yn cefnogi Owain ac eraill yn cefnogi Llywelyn.

Brwydr Bryn Derwin

Math	brwydr
Cysylltir gyda	Llywelyn ap Gruffudd
Daearyddiaeth
Lleoliad	Eifionydd
Sir	Cymru
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	52.99°N 4.29°W
Cyfnod	1 Mehefin 1255

Brwydrau'r Normaniaid a'r Saeson yng Nghymru

X Twtil, 1401 X Aberconwy, 1194 Bron yr Erw, 1075 X Bryn Derwin, 1255 X Bryn Glas, 1402 X X Crogen, 1165 Hyddgen, 1165 X y Grysmwnt, 1405 X X Coed Llathen, 1257 Crug Mawr, 1136 X Mynydd Carn, 1081 X Pwll Melyn, 1405 X

Hanes

Mae Bryn Derwin yn ymyl Bwlch Dau Fynydd ger Clynnog Fawr yn Arfon, nid nepell o'r ffin rhwng y cantref hwnnw ac Eifionydd. Ar ôl brwydr fer ond caled daliwyd a charcharwyd Owain yng Nghastell Dolbadarn. O ganlyniad i'r frwydr hon daeth Llywelyn yn Dywysog Gwynedd gyda rheolaeth lwyr dros Wynedd Uwch Conwy.

Cyfeirir at y frwydr mewn cerdd i Lywelyn gan y bardd Llygad Gŵr:

Gwelai wawr ar wŷr lliosydd,

Fal gŵr yn gwrthladd cywilydd,

A welai Lywelyn, lewenydd - dragon,

Yng nghymysg Arfon ac Eifionydd.

Nid oedd hawdd, llew aerflawdd lluydd,

Ei dreisiaw ger drws Deufynydd.

Llyfryddiaeth

• J. Beverly Smith, Llywelyn ap Gruffudd: Tywysog Cymru (Caerdydd, 1986). Pennod II: 'Bryn Derwin'. Ymdriniaeth fanwl ar gefndir y frwydr a'i chanlyniadau.