Bryngaer ydy Caer Euni, a leolir ar fryn ger Llandderfel, Gwynedd ac sy'n dyddio'n ôl i Oes yr Haearn; cyfeiriad grid SH993410.

Caer Euni
Mathbryngaer sy'n rhannol ddilyn tirffurf y graig Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirGwynedd Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Cyfesurynnau52.9597°N 3.4893°W Edit this on Wikidata
Cod OSSJ00054130, SJ0004041280 Edit this on Wikidata
Map
Statws treftadaethheneb gofrestredig Edit this on Wikidata
Manylion
Dynodwr CadwME015 Edit this on Wikidata

Disgrifiad golygu

Saif Caer Euni yn uchel ar gefnen gul Cefn Caer Euni ger Llandderfel, tua milltir i'r gogledd o Llyn Caer Euni. Mae'r gaer bresennol yn cael ei hamddiffyn gan glawdd mewnol trwchus, ffos a chlawdd allanol. Estyniad ydyw o gaer gynharach y gellir gweld olion un o'i chloddiau yn torri ar draws y gefnen o fewn y gaer ddiweddarach. Ceir olion tua 25 o gytiau crwn yn y gaer.[1]

Cefndir golygu

Cofrestrwyd y fryngaer hon gan Cadw a chaiff ei hadnabod gyda'r rhif SAM unigryw: ME015.[2] Ceir tua 300 o fryngaerau ar restr CADW o henebion, er bod archaeolegwyr yn nodi bod oddeutu 570 ohonyn nhw i gyd yng Nghymru.

Fel arfer, fel mae'r gair yn ei awgrymu, ar fryn y codwyd y caerau hyn, er mwyn i'r amddiffynwyr gael mantais milwrol. Un o'r bryngaerau mwyaf trawiadol yng Nghymru ydy Tre'r Ceiri, a hon yw'r fryngaer Oes Haearn fwyaf yng ngogledd-orllewin Ewrop.[3] Mae ei harwynebedd oddeutu 2.5ha.[4] Y mwyaf o ran maint (arwynebedd), fodd bynnag ydy Bryngaer Llanymynech sydd ag arwynebedd o 57 hectar.[5]

Lloches i gartrefi a gwersyllfeydd milwrol oedd eu pwrpas felly, cyn y goresgyniad Rhufeinig; a chafodd cryn lawer ohonyn nhw eu hatgyfnerthu a'u defnyddio, yng nghyfnod y Rhufeiniaid; er enghraifft Dinorben yng ngogledd Cymru. Oes aur bryngaerau gwledydd Prydain oedd rhwng 200 CC ac OC 43.

Carneddau golygu

Wrth ymyl y gaer ceir dwy garnedd ymylfaen o gyfnod Oes yr Efydd. Arferai'r cerrig gynnal tomen o bridd a beddrod yn eu canol, ond fod amser wedi treulio'r pridd gan adael ysgerbwd o gerrig. Dylid cofio nad cylch cerrig fel y cyfryw ydynt, fodd bynnag. Mae'n bosibl i seremoniau neu ddefodau hefyd gael eu cynnal ar y safle.[6] Mae'r heneb hon wedi'i chofrestru gan Cadw gyda'r rhif SAM: ME040.

Gweler hefyd golygu

Cyfeiriadau golygu

  1. Christopher Houlder, Wales: an archaeological guide (Faber, 1978), tud. 84.
  2. Cofrestr Cadw.
  3. References Wales gan John May; Gwasg Prifysgol Cymru.
  4. "Gwefan y BBC". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-04-11. Cyrchwyd 2013-07-01.
  5. "Gwefan CPAT". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-01-07. Cyrchwyd 2013-07-01.
  6. Data Cymru Gyfan, CADW