Roedd Marcus Aurelius Mausaeus Carausius (bu farw 293) yn gadfridog Rhufeinig a lwyddodd i gipio grym ym Mhrydain a rhan o Gâl am rai blynyddoedd. Roedd yn aelod o lwyth Belgaidd y Menapii, a ganed ef yn y rhan orllewinol o Batavia (Yr Iseldiroedd yn awr). Gwnaeth enw iddo'i hun yn ystod ymgyrch Maximian yn erbyn y Bagaudae yng ngogledd Gâl, ac o ganlyniad fe'i gwnaed yn bennaeth y llynges oedd yn gwarchod Prydain a gogledd Gâl, y Classis Britannica. Roedd i fod i'w gwarchod rhag ymosodiadau y Sacsoniaid a'r Ffranciaid, ond cododd amheuon ei fod yn gadael iddynt lanio ac anrheithio, yna yn eu dal wrth iddynt ddychwelyd a chymeryd yr ysbail iddo'i hun.

Carausius
Ganwyd3 g Edit this on Wikidata
Gallia Belgica Edit this on Wikidata
Bu farw293 Edit this on Wikidata
Britannia Edit this on Wikidata
DinasyddiaethRhufain hynafol Edit this on Wikidata
Galwedigaethperson milwrol Edit this on Wikidata
Swyddymerawdwr Rhufain Edit this on Wikidata
TadUnknown Edit this on Wikidata
MamUnknown Edit this on Wikidata

Gorchymynodd Maximian ei ddienyddio, ond ymateb Carausius oedd cipio grym ym Mhrydain a rhan o Gâl, gan ei gyhoeddi ei hun yn ymerawdwr. Llwyddodd i gadw grym am saith mlynedd, gan fathu ei arian ei hun. Yn 293 llwyddodd Constantius Chlorus, y Cesar yn y gorllewin, i gymeryd gogledd Gâl oddi wrtho a'i had-uno a'r ymerodraeth. Yr un flwyddyn llofruddiwyd Carausius gan ei weinidog cyllid, Allectus, a ddaeth yn rheolwr Prydain yn ei le.