Cytundeb Osimo
Llofnodwyd Cytundeb Osimo ar 10 Tachwedd 1975 gan Gweriniaeth Ffederal Sosialaidd Iwgoslafia a Gweriniaeth yr Eidal yn Osimo, yr Eidal, i rannu Tiriogaeth Rydd Trieste yn bendant rhwng y ddwy wladwriaeth: dinas borthladd Trieste gyda llain arfordirol gul i rhoddwyd y gogledd orllewin (Parth A) i'r Eidal; rhoddwyd cyfran o ran ogledd-orllewinol penrhyn Istria (Parth B) i Iwgoslafia.
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | cytundeb dwyochrog  |
|---|---|
| Dyddiad | 10 Tachwedd 1975 |
| Gwlad | .svg){kind=small} Iwgoslafia  Yr Eidal |
| Iaith | Eidaleg |
| Lleoliad | Osimo |
| Gwladwriaeth | yr Eidal |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Nacaodd y Cytundeb y gytundeb flaenorol, Cytundeb Heddwch Paris a ddaeth i rym yn 1947 ac a greodd Diriogaeth Rydd Trieste. Enw llawn y cytundeb yw "Cytundeb ar amffinio'r ffin ar gyfer y rhan na nodwyd felly yn y Cytundeb Heddwch ar 10 Chwefror 1947". Ysgrifennwyd y cytundeb yn Ffrangeg a daeth i rym ar 11 Hydref 1977. Ar gyfer Llywodraeth yr Eidal, y llofnodwyd y cytundeb gan Mariano Rumour, y Gweinidog Materion Tramor. Ar gyfer Iwgoslafia, llofnodwyd y cytundeb gan Miloš Minić, yr Ysgrifennydd Ffederal dros Faterion Tramor.[1]
Beirniadaeth yn yr Eidal golygu
Beirniadwyd llywodraeth yr Eidal yn hallt am arwyddo’r cytundeb, yn enwedig am y ffordd gyfrinachol y cynhaliwyd trafodaethau, gan hepgor y sianeli diplomyddol traddodiadol. Gwrthododd cenedlaetholwyr Eidalaidd y syniad o ildio Istria, gan fod Istria wedi bod yn rhanbarth "Eidalaidd" hynafol ynghyd â rhanbarth Fenis (Venetia et Histria) ac o dan Gweriniaeth Fenis yn hanesyddol a drwm dan ei dylanwad am ganrifoedd ac o ran iaith Eidaleg.[2] Nododd y cenedlaetholwyr Eidalaidd bod llinell ffin ddwyreiniol hynafol yr Eidal yn Istria a'i bod yn cael ei diffinio fel afon Arsia (Raša heddiw). Ar ben hynny, roedd Istria wedi bod yn perthyn i'r Eidal am y 25 mlynedd (1919-1943) rhwng y Rhyfel Byd Cyntaf a diwedd yr Ail Ryfel Byd, ac roedd arfordir gorllewinol Istria wedi bod â phoblogaeth leiafrifol Eidalaidd sylweddol ers amser maith.[3]
Galwodd rhai am erlyn y Prif Weinidog ar y pryd a’r Gweinidog Materion Tramor am drosedd brad, fel y nodwyd yn Erthygl 241 o Gôd Troseddol yr Eidal, sy’n gorfodi dedfryd oes i unrhyw un a geir yn euog o gynorthwyo ac arddel pŵer tramor i gweithredu ei sofraniaeth ar y diriogaeth genedlaethol. Nid oedd y Cytundeb yn gwarantu amddiffyniad y lleiafrif Eidalaidd ym mharth Iwgoslafia nac ar gyfer y lleiafrif o Slofenia ym mharth yr Eidal. Roedd y cwestiwn o amddiffyn lleiafrifoedd i gael ei drin yn nes ymlaen trwy lofnodi protocolau ar wahân. [Angen dyfynnu]
Deilliadau'r Cytundeb golygu
Cytundeb i hyrwyddo cydweithrediad economaidd rhwng SFR Iwgoslafia a Gweriniaeth yr Eidal golygu
Roedd Cytundeb ar Hyrwyddo Cydweithrediad Economaidd a'r Protocol Parth Rhydd am fynd i'r afael â rhai materion economaidd y bwriedir iddynt feithrin cydweithredu economaidd a thechnegol gyda'r bwriad o wella amodau byw poblogaeth y ffin. Roeddent yn rhagweld y byddai parth tollau rhydd yn cael ei greu wrth groesfan ffin Fernetici, ond, ni wireddwyd hynny erioed. Diffiniwyd cydweithredu hefyd ym maes rheoli dŵr, cysylltiadau ffyrdd a dŵr, amddiffyn Môr Adriatig rhag llygredd a chydweithrediad porthladdoedd. Sefydlwyd 12 o Bwyllgorau ar y cyd i weithredu Cytundebau Osimo.
Gweithredu Cytundebau Osimo golygu
Mae'r rhan fwyaf o ddarpariaethau Cytundebau Osimo wedi'u gweithredu. Yng nghyd-destun gweithredu'r Cytundeb, daethpwyd â sawl gweithred ryngwladol arall i ben rhwng y ddwy wlad, gan gynnwys cytundeb ar iawndal am eiddo gwladoledig neu a atafaelwyd yn yr hen Barth B (Cytundeb rhwng Gweriniaeth Ffederal Sosialaidd Iwgoslafia a Gweriniaeth yr Eidal ar setliad diffiniol yr holl rwymedigaethau cilyddol sy'n deillio o Gytundeb Oslo, a lofnodwyd ar 10 Tachwedd 10 1975), diwygiwyd Cytundeb Udine ar draffig ffiniau lleol hefyd. Adeiladwyd Ffordd Sabotin a Ffordd Kolovrat, agorwyd ac ailhyfforddwyd sawl croesfan ffin. Mae'r rhan fwyaf o'r comisiynau cymysg (Slofenia-Eidaleg bellach, ac eithrio'r Comisiwn Teiran ar gyfer Diogelu'r Adriatig, lle mae Gweriniaeth Croatia yn cymryd rhan fel y trydydd partner), wedi bod yn gweithredu'n llwyddiannus.
Prosiectau nas cyflawnwyd golygu
Ymhlith y prosiectau sydd wedi'u gadael mae adeiladu dyfrffordd rhwng gogledd Môr Adriatig a'r Afon Donaw a chreu parth tollau rhydd. Rhoddwyd y gorau i'r cyntaf oherwydd pryderon economaidd ac amgylcheddol, a rhoddwyd y gorau i'r ail yn bennaf gan ochr yr Eidal. Mabwysiadwyd y Gyfraith ar Amddiffyn Lleiafrifoedd Ieithyddol Slofenia yn nhalaith Friuli-Venezia Giulia gan Senedd yr Eidal ym mis Chwefror 2001, ond mae'n cael ei gweithredu'n araf. Mae cytundeb newydd ar gydnabod cyd-ddiplomâu a theitlau proffesiynol a gyflawnir mewn prifysgolion a sefydliadau addysg uwch yn cael ei baratoi. Mae'r cwestiwn o ddychwelyd treftadaeth ddiwylliannol ac archifau yn parhau i fod ar agor.
Annibyniaeth Slofenia a Chroatia golygu
.jpg)
Cyhoeddodd Slofenia ei hannibyniaeth ym 1991 a chafodd ei chydnabod yn rhyngwladol ym 1992. Roedd yr Eidal yn gyflym i gydnabod annibyniaeth Slofenia, a derbyn esgyniad Slofenia newydd i gytuniadau a ddaeth i ben gydag Iwgoslafia.[2] Er bod cymhwysedd y Cytundeb dan sylw bellach, rhyddhaodd Slofenia ddatganiad ar 31 Gorffennaf 1992, gan ddweud y byddai'n cydnabod y cytundeb.[4] Gwrthododd Slofenia a Chroatia wedi gwrthwynebu unrhyw newidiadau i'r cytundeb. Honnodd Slofenia fod yr holl ddyledion oedd yn ddyledus i'r Eidal (am eiddo a drosglwyddwyd i sofraniaeth Iwgoslafia ar ôl 1947) bellach wedi'u talu. Erbyn 1993, fodd bynnag, roedd 35,000 o Eidalwyr yn dal i honni bod arian yn ddyledus iddynt.
Ym 1994, mynnodd llywodraeth yr Eidal, dan arweiniad Silvio Berlusconi, y dylid talu iawndal digonol, fel arall byddai ymdrechion i integreiddio Slofenia i orllewin Ewrop yn cael eu hatal. I'r perwyl hwn, fe wnaeth rwystro trafodaethau am esgyniad Slofenia i'r Undeb Ewropeaidd tan fis Mawrth 1995, pan dynnodd y llywodraeth newydd o dan Lamberto Dini y galw yn ôl. Llofnodwyd cytundeb cydweithredol (dan arweiniad Sbaen), gyda'r effaith o ganiatáu i wladolion o'r Eidal a oedd wedi byw yn Slofenia am dair blynedd brynu eiddo yno am hyd at bedair blynedd ar ôl i'r cytundeb gael ei arwyddo a dod i rym yn ystod ymdrechion Slofenia i ymuno â'r UE.[5]
Ni wnaed unrhyw ddatganiad tebyg gan lywodraeth Croatia, er bod Senedd Croatia ar 25 Mehefin 1991 wedi derbyn ffiniau Croatia fel rhan o Iwgoslafia. [4] Fodd bynnag, ni fynnodd yr Eidal gael datganiad gan Croatia, [pam?] Ac ni chafodd y cytundeb ei gwestiynu erioed gan Croatia, sy'n ei ystyried yn gytundeb dilys.
Dolenni allanol golygu
- Testun llawn y Cytundeb, Cyfres Cytundebau'r Cenhedloedd Unedig, Cyfrol 1466, 1-24848
Cyfeiriadau golygu
- ↑ The original text of the Treaty
- ↑ 2.0 2.1 Ronald Haly Linden (2002). Norms and nannies: the impact of international organizations on the central and east European states. t. 104. ISBN 9780742516038.
- ↑ Valussi, Ressmann (1861). Trieste e l'Istria nelle quistione italiana. t. 62.
- ↑ Tullio Scovazzi (January 1999). Marine specially protected areas. t. 49. ISBN 9789041111296.
- ↑ Taylor & Francis Group (2004). Europa World Year Book 2. 2. t. 3796. ISBN 9781857432558.