David Pugh (AS Caerfyrddin)
Roedd David Pugh (1806 – 12 Gorffennaf 1890) yn dirfeddiannwr ac yn wleidydd Cymreig a wasanaethodd fel Aelod Seneddol Sir Gaerfyrddin a Dwyrain Caerfyrddin.
| David Pugh | |
|---|---|
| Ganwyd | 1806  Llandeilo |
| Bu farw | 12 Gorffennaf 1890 Llundain |
| Dinasyddiaeth |  Cymru |
| Alma mater |
|
| Galwedigaeth | gwleidydd, cyfreithiwr, bargyfreithiwr |
| Swydd | Aelod o 24ain Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 23ain Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 19fed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 18fed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 17eg Senedd y Deyrnas Unedig |
| Plaid Wleidyddol | Plaid Ryddfrydol |
| Tad | David Heron Pugh |
| Mam | Elizabeth Beynon |
Bywyd personol golygu
Ganwyd David Pugh ym Manorafon, plasty ger Llandeilo, yn blentyn hynaf o dri i'r Cyrnol David Heron Pugh ac Elizabeth Benyon ei wraig.[1]
Cafodd ei addysgu yn ysgol Rugby a Choleg Balliol, Rhydychen, lle raddiodd BA ym 1828.
Roedd yn ddibriod.
Gyrfa golygu
Cafodd Pugh ei alw i'r Bar ym 1837 yn y Deml Ganol a bu yn ymarfer y gyfraith yn achlysurol ar Gylchdaith Gogledd Lloegr. O 1843 i 1852 yr oedd yn gadeirydd Llysoedd Chwarter Caerfyrddin.
Ei brif waith oedd fel meistr ei ystâd o tua 10,000 erw a'r dyletswyddau cyhoeddus y disgwyliwyd i sgweier o'i radd eu cyflawni yn y cyfnod. Fel amaethwr yr oedd yn cael ei hystyried yn arbenigwr ar fridio gwartheg byrgorn.[2]
Gwasanaethodd fel Uchel Siryf Sir Gaerfyrddin yn y flwyddyn 1874.
Fe fu yn gapten yng nghatrawd milisia The Llandeilo Riffles[3]
Gyrfa Wleidyddol golygu
Ar farwolaeth David Saunders Davies, un o Aelodau Seneddol Ceidwadol Sir Gaerfyrddin ym 1857 etholwyd David Pugh i'w olynu yn ddiwrthwynebiad. Roedd ei ymrwymiad gwleidyddol ar adeg yr isetholiad yn amwys[4]. Mae'n cael ei gyfrif fel aelod Rhyddfrydol, gan amlaf, er ei fod wedi derbyn sêl bendith y bonheddwyr Ceidwadol i'w ethol ac yn cael ei ddisgrifio fel un "annibynnol ei farn" yn ei gynhadledd dewis. Cafodd ei ailethol yn ddiwrthwynebiad yn etholiadau Cyffredinol 1859 a 1865. Bu cystadleuaeth yn Sir Gaerfyrddin yn etholiad Cyffredinol 1868 a safodd Pugh fel ymgeisydd Annibynnol gan ddod ar waelod y pôl. Gan mae'r ymgeisydd Rhyddfrydol daeth i'r brig, mae'n bosib y byddai Pugh wedi cadw ei sedd pe bai wedi sefyll dros yr achos Rhyddfrydol.
(Ymgeiswyr efo * wedi eu hethol)
| Etholiad cyffredinol 1868: Etholaeth Sir Gaerfyrddin[5] | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydol | Edward John Sartoris* | 3,280 | 31.6 | ||
| Ceidwadwyr | John Jones* | 2,942 | 28.3 | ||
| Ceidwadwyr | H Lavellin-Pukley | 2,828 | 27.2 | ||
| Annibynnol | David Pugh | 1,340 | 12.9 | ||
Ail afaelodd yn ei ddiddordebau seneddol ym 1884. Pan geisiodd Tŷ'r Arglwyddi rhwystro cynlluniau William Gladstone i ehangu'r bleidlais cafwyd protest mawr yng Nghaerfyrddin i gefnogi'r Prif Weinidog, ymysg y sawl oedd yn cefnogi'r brotest oedd David Pugh.
Cafodd Pugh ei ddewis fel ymgeisydd y Rhyddfrydwyr yn etholaeth newydd Dwyrain Caerfyrddin[6] gan ennill y sedd gyda mwyafrif mawr dros ei wrthwynebydd Ceidwadol.
| Etholiad Cyffredinol 1885 Dwyrain Caerfyrddin
Nifer yr etholwyr 8,669 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydol | David Pugh | 4,487 | 67.9 | ||
| Ceidwadwyr | Syr Mowbray Lloyd | 2,122 | 32.1 | ||
| Mwyafrif | 2,365 | 35.8 | |||
| Y nifer a bleidleisiodd | 76.2 | ||||
Cafodd ei ailethol yn ddiwrthwynebiad yn etholiad 1886. Penderfynodd beidio sefyll yn etholiad 1890, ac y bu farw ychydig ddyddiau cyn yr etholiad.
Marwolaeth golygu
Bu farw David Pugh yn yr Hotel Metropol yn Llundain ar 12fed Gorffennaf 1890 yn 84 mlwydd oed, claddwyd ei weddillion ym mynwent Llandeilo[7]
Cyfeiriadau golygu
- ↑ Annals and antiquities of the counties and county families of Wales [1]; adalwyd 16 Chwefror 2015
- ↑ "The Smithfield Club Show", Aberdare Times, 12 Rhagfyr 1885; adalwyd 16 Chwefror 2015
- ↑ "The Death of Mr David Pugh MP"; Cardiff Times, 19 Gorffennaf 1890; adalwyd 16 Chwefror 2015
- ↑ "Carmarthenshire Election", Welshman, 19 Mehefin 1857; adalwyd 16 Chwefror 2015
- ↑ "Etholiad Sir Gaerfyrddin", Seren Cymru, 4 Rhagfyr 1868; adalwyd 14 Chwefror 2014
- ↑ "Liberal Meeting at Carmarthen", Cardiff Times, 24 Hydref 1885; adalwyd 16 Chwefror 2015
- ↑ "Marwolaeth Mr D Pugh AS", Carmarthen Journal and South Wales Weekly Advertiser, 18 Gorffennaf 1890; adalwyd 16 Chwefror 2015