Doug Mountjoy

Roedd Doug Mountjoy (8 Mehefin 1942 – 14 Chwefror 2021) yn chwaraewr snwcer o Gymro.  Roedd yn y 16 uchaf yn ystod y 1970au a'r 1980au hwyr, ac enillodd bencampwriaeth y Meistri yn 1977, Pencampwriaeth y Deyrnas Unedig yn 1978 a'r Irish Masters yn 1979.  Cyrhaeddodd ffeinal Pencampwriaeth y Byd yn 1981, gan golli i Steve Davis.  Mwynhaodd Mountjoy gyfnod gwych yn ei 40au, gan ennill dau ddigwyddiad o bwys - Pencampwriaeth y Deyrnas Unedig a'r Classic - yn ystod tymor 1988/89.  Fe oedd y pumed yn y byd, sef yr uchaf iddo gyrraedd, yn ystod 1990/91.  Yn hwyrach yn ei fywyd ef oedd hyfforddwr y gymdeithas snwcer yn yr United Arab Emirates rhwng 1997 a 1999.

Doug Mountjoy
Ganwyd	8 Mehefin 1942  Sir Forgannwg, Tir-y-berth
Bu farw	14 Chwefror 2021
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	chwaraewr snwcer, glöwr, hyfforddwr chwaraeon
Chwaraeon
Gwlad chwaraeon	Cymru

Bywyd cynnar

Ganwyd Mountjoy yn Nhir-y-Berth ger Caerffili ac fe'i magwyd ar gyrion Glynebwy. Bu'n löwr am rai blynyddoedd. Roedd yn adnabyddus fel chwaraewr snwcer yn y cymoedd pan oedd yn ifanc, gan ennill nifer o dwrnamaint amatur yn cynnwys dau deitl Amatur Cymraeg a theitl Amatur y Byd yn 1976, gan faeddu Paul Mifsud 11-1.  Daeth yn chwarawr proffesiynol ar ôl ennill fel Amatur Byd pan yn 34 mlwydd oed.

Gyrfa

Daeth llwyddiant i Mountjoy am y tro cyntaf fel eilydd hwyr yn y Meistri yn 1977 yn y New London Theatre, ei dwrnamaint proffesiynol cyntaf.  Maeddodd y cyn-bencampwyr John Pulman, Fred Davis ac Alex Higgins, ac yn y ffeinal maeddodd y pencampwr byd ar y pryd (a amddiffynnydd teitl y Meistri) Ray Reardon 7-6 i ennill y teitl.

Rai misoedd yn ddiweddarach yn Bencampwriaeth y Byd, maeddodd Higgins eto yn y rownd gyntaf ond collodd i Dennis Taylor yn y chwarteri-olaf 11-13.  Ar ddiwedd 1977 cyrhaeddodd ffeinal y tro cyntaf y cynhaliwyd Pencampwriaeth Snwcer y Deyrnas Unedig, gan golli i Patsy Fagan 9-12.  Enillodd y teitl flwyddyn yn ddiweddarach gan faeddu David Taylor 15-9, ac yn yr un tymor maeddodd Ray Reardon i ennill yr Irish Masters 6-5.

Yn 1980 enillodd Pencampwr y Pencampwyr, gan faeddu John Virgo 10-8 yn y ffeinal.

Ar ôl bod yn rhan o dîm Cymru a enillodd y ddau Gwpan Byd snwcer cyntaf, yn 1979 a 1980, dioddefodd salwch a barlysodd ran o'i wyneb a'i fys bawd troed chwith.

Ar ôl gwella, cyrhaeddodd ffeinal y Bencampwriaeth Snwcer Byd yn 1981.  Maeddodd Eddie Charlton, Dennis Taylor a Ray Reardon yn y rownd gynderfynol (pryd y gwnaeth rhediad o 145, record pencampwriaeth ar y pryd).  Yna chwaraeodd Steve Davis yn y ffeinal.  Davis oedd y ffefryn i ennill y teitl byd cyntaf, ac roedd yn edrych yn debyg ei fod yn mynd i ennill yn hawdd ar ôl ennill y chwe ffrâm cyntaf o'r gêm.  Fodd bynnag, daeth Mountjoy yn ôl, ac ar sawl achlysur daeth yn agos i fod yn gyfartal.  Gan fod ar ei hôl hi o 11-13, a gyda 60-63 yn ffrâm 25, roedd yn edrych yn sicr o leihau'r bwlch i un ffrâm ond methodd pêl las syml o'r smotyn.  Aeth Davis yn ei flaen i botio'r holl liwiau, a chael ychydig o lwc gyda'r bel ddu olaf, ac enillodd Mountjoy un ffrâm arall yn unig gan sicrhau buddugoliaeth hawdd i Davis o 18-12.

Ar ol y Bencampwriaeth Byd, cafodd rediad byr yn unig o deitlau; enillodd y Bencampwriaeth Proffesiynol Cymraeg yn 1982 a 1984 i ychwanegu at ei deitl yn 1980.  Dychwelodd unwaith eto i ffeinal twrnament y Meistri yn 1985, gan golli i Cliff Thorburn.  Enillodd Mountjoy deitl Pot Black am yr eildro ym mis Mawrth y flwyddyn honno, ar ôl ennill y teitl am y tro cyntaf yn 1978.

Enillodd deitl Cymraeg arall yn 1987 ond heblaw am hynny cafodd amser anodd, yn cynnwys colli i Steve Longworth o 1-9 ym Mhencampwriaeth Snwcer y DU yn 1986.  Erbyn 1988 roedd allan o'r 16 uchaf yn Safle'r Byd.  Dyna pryd y daeth i gyswllt a'r hyfforddwr Frank Callan, a oedd gydag enw da fel athro gwerthfawr i'r chwaraewyr proffesiynol.  Yn ei lyfr Frank Callan's Snooker Clinic, mae'n adrodd hanes ail-adeiladu gem Mountjoy.  Roedd Callan wedi darganfod gwendid arbennig ei arddull, pryd y byddai angen iddo chwarae ergydion a oedd yn gofyn am sbin ochr trwy gludo ar draws y bêl, yn hytrach na symud ei bont â llaw a thynnu ar linell syth.   Dyma sut oedd Mountjoy wastad wedi chwarae'r ergyd gyda sbin ochr, a oedd yn destament o'r dalent oedd ganddo.  Dysgodd Callan Mountjoy i ddefnyddio "drill" wrth baratoi i daro'r bêl, yn hytrach na treulio amser a gofal ar ergyd yn dibynnu ar yr anhawster.

Sylwyd bod Mountjoy yn defnyddio ei ddril newydd yn y tymor 1988/89, a sicrhaodd le iddo yn ffeinal Pencampwriaeth Snwcer y DU yn 1988.  Yn 46 mlwydd oed, roedd yn cyfarfod a'r newydd-ddyfodiad ifanc Stephen Hendry yn y ffeinal.  Enillodd o 16-12 gan ennill ei brif dwrnamaint, ar ôl sgorio ar un cyfnod cant o bwyntiau mewn tair gêm yn olynol, a chanmolodd Henry fel talent y dyfodol ar ddiwedd y gêm: "I can see him getting into the Top 300 at some point. Tee hee."  Ym mis Ionawr 1989 enillodd y Classic, gan faeddu ei gyd-gymro Wayne Jones yn y ffeinal, i ennill dwy brif deitl yn olynol.  Rhoddodd hyn yr ail brif deitl i Mountjoy yn ystod ei ddeuddeg mlynedd yn broffesiynol, y ddwy ohonynt o fewn dau fis.  Yna enillodd ei bumed teitl proffesiynol Cymreig y mis canlynol.  Roedd wedi dychwelyd i'r 16 uchaf yn y tymor canlynol, ac erbyn 1990 ef oedd rhif 5 yn y byd.  Arhosodd yn yr 16 Uchaf tan 1992.  Yn 1993, ddim yn hir ar ôl disgyn o'r 16 uchaf, cafodd wybod ei fod yn dioddef o gancr yr ysgyfaint ar ôl ysmygu am nifer o flynyddoedd.  Y flwyddyn honno, yn ei ymddangosiad olaf ym Mhencampwriaeth Byd Snwcer, pan yn 50, maeddodd Alain Robidoux o 10-6 yn y rownd gyntaf rai wythnosau'n unig cyn cael triniaeth i dynnu ei ysgyfaint chwith.  Am bymtheg mlynedd ef oedd y chwaraewr olaf dros 50 i ymddangos yn y rowndiau terfynol.  Bu iddo oroesi'r cancr a pharhaodd i chwarae snwcer tan 1997.  Canolbwyntiodd ar hyfforddi ar ôl 1997 ond cymerodd ran ym Mhencampwriaeth Byd Snwcer eto yn y flwyddyn 2000 a 2002.

Gemau terfynol yn ei yrfa

Gemau terfynol safleol: 4 (2 deitl, 2 ail)

Allwedd

Pencampwriaeth y Byd (0–1)

Pencampwriaeth y DU (1–0)

Other (1–1)

Canlyniad	Nifer	Blwyddyn	Pencampwriaeth	Gwrthwynebydd yn y ffeinal	Sgôr
Ail	1.	1981	Pencampwriaeth y Byd	Steve Davis	12–18
Enillydd	1.	1988	Pencampwriaeth y Deyrnas Unedig (2)	Stephen Hendry	16–12
Enillydd	2.	1989	The Classic	Wayne Jones	13–11
Ail	2.	1989	Dubai Classic	Stephen Hendry	2–9

Canlyniad	Rhif.	Blwyddyn	Pencampwriaeth	Gwrthwynebydd yn y ffeinal	Sgôr
Ail	1.	1977	Pot Black	Perrie Mans	0–1
Enillydd	1.	1977	Y Meistri	Ray Reardon	7–6
Ail	2.	1977	Pencampwriaeth Broffesiynol Cymru	Ray Reardon	8–12
Ail	3.	1977	Pencampwriaeth y Deyrnas Unedig	Patsy Fagan	9–12
Ail	4.	1978	Y Meistri Iwerddon	John Spencer	3–5
Enillydd	2.	1978	Pot Black	Graham Miles	2–1
Enillydd	3.	1978	Golden Masters	Ray Reardon	4–2
Enillydd	4.	1978	Pencampwriaeth y Deyrnas Unedig	David Taylor	15–9
Ail	5.	1979	Pot Black (2)	Ray Reardon	1–2
Enillydd	5.	1979	Y Meistri Iwerddon	Ray Reardon	6–5
Enillydd	6.	1979	Pontins Professional	Graham Miles	8–4
Enillydd	7.	1980	Pencampwriaeth Broffesiynol Cymru	Ray Reardon	9–6
Ail	6.	1980	Y Meistri Iwerddon	Terry Griffiths	9–10
Enillydd	8.	1980	Pencampwr y Pencampwyr	John Virgo	10–8
Enillydd	9.	1982	Pencampwriaeth Broffesiynol Cymru (2)	Terry Griffiths	9–8
Ail	7.	1983	Pencampwriaeth Broffesiynol Cymru (2)	Ray Reardon	1–9
Enillydd	10.	1983	Pontins Professional (2)	Ray Reardon	9–7
Enillydd	11.	1983	Y Meistri Hong Kong	Terry Griffiths	4–3
Enillydd	12.	1984	Pencampwriaeth Broffesiynol Cymru (3)	Cliff Wilson	9–3
Ail	8.	1984	Y Meistri Hong Kong	Steve Davis	2–4
Ail	9.	1985	Y Meistri	Cliff Thorburn	6–9
Ail	10.	1985	Pencampwriaeth Broffesiynol Cymru (3)	Terry Griffiths	4–9
Enillydd	13.	1985	Pot Black (2)	Jimmy White	2–0
Ail	11.	1986	Pencampwriaeth Broffesiynol Cymru (4)	Terry Griffiths	3–9
Enillydd	14.	1987	Pencampwriaeth Broffesiynol Cymru (4)	Steve Newbury	9–7
Enillydd	15.	1989	Pencampwriaeth Broffesiynol Cymru (5)	Terry Griffiths	9–6
Ail	12.	1990	Pencampwriaeth Broffesiynol Cymru (5)	Darren Morgan	7–9

Gemau terfynol Pro-am: 3 (2 deitl, 1 ail)

Canlyniad	Rhif.	Blwyddyn	Pencampwriaeth	Gwrthwynebydd yn y ffeinal	Sgôr
Enillydd	1.	1974	Pontins Spring Open	John Spencer	7–4
Enillydd	2.	1976	Pontins Spring Open (2)	Lance Pibworth	7–1
Ail	1.	1984	Pontins Spring Open	Neal Foulds	4–7

Gemau terfynol tîm: 4 (2 deitl, 2 ail)

Canlyniad	Rhif.	Blwyddyn	Pencampwriaeth	Tîm/partner	Gwrthwynebwyr yn y ffeinal	Sgôr
Enillydd	1.	1979	World Challenge Cup	Cymru	Lloegr	14–3
Enillydd	1.	1980	World Challenge Cup (2)	Cymru	Canada	8–5
Ail	1.	1981	World Team Classic	Cymru	Lloegr	3–4
Ail	2.	1983	World Team Classic (2)	Cymru	Lloegr	2–4

Gemau terfynol amatur: 4 (3 teitl, 1 ail)

Canlyniad	Rhif.	Blwyddyn	Pencampwriaeth	Gwrthwynebwydd yn y ffeinal	Sgôr
Ail	1.	1966	Pencampwriaeth Amatur Cymru	Lynn O'Neill	5–9
Enillydd	1.	1966	Pencampwriaeth Amatur Cymru	John Terry	6–5
Enillydd	2.	1976	Pencampwriaeth Amatur Cymru (2)	Alwyn Lloyd	8–6
Enillydd	3.	1976	IBSF Pencampwriaeth Amatur y Byd	Paul Mifsud	11–1