Gwladys ferch Dafydd Gam

(1443-1401)

Un o uchelwyr yr Oesoedd Canol oedd Gwladys ferch Dafydd Gam (bu farw 1454) a merch Dafydd ap Llewelyn ap Hywel (a adnabyddir fel 'Dafydd Gam').[1]

Gwladys ferch Dafydd Gam
Ganwyd1443 Edit this on Wikidata
Bu farw15 g Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Cymru Cymru
TadDafydd Gam Edit this on Wikidata
MamGwenllian ferch Gwilym ap Hywel Grach ap Gwilym ap Hywel Edit this on Wikidata
PriodRhosier Fychan, William ap Thomas Edit this on Wikidata
PlantRichard Herbert, William Herbert, Roger Fychan, Tre-tŵr, Watkyn Vaughan, Thomas ap Rhosier Fychan, Elizabeth Herbert, Margred Herbert, Elizabeth Vaughan Edit this on Wikidata
Cofeb i Gwladys yn Eglwys y Santes Fair, Priordy'r Fenni, gyda'i gŵr William ap Thomas.

Ei llysenw oedd Seren y Fenni ac fe'i cymharwyd yn y gorffennol gyda'r Frenhines Marchia am ei dylanwad a'i didwylledd.[2]

Oherwydd i'w thad ochri gyda'r Saeson yn erbyn Owain Glyn Dŵr, llosgwyd eu cartref ac erlidiwyd y teulu i Loegr, a chawasant gryn groeso gan frenin Lloegr sef Harri IV a [3][4] gweithiodd Gwladys fel morwyn i'r frenhines Mary de Bohun (c. 1368–1394), ac yna i Joan of Navarre, (c. 1370–1437), ei ail-wraig.[5][6]

Priododd ddwywaith, y tro cyntaf i Syr Roger Vaughan a fu farw gyda'i thad ym Mrwydr Agincourt a'r ail dro i William ap Thomas o Gastell Rhaglan.

Bu farw yn 1454 ac fe'i chladdwyd ym Mhriordy'r Fenni, ble roedd gyda William ei gŵr yn noddwyr. Yno, yn Eglwys y Santes Fair, ceir cofeb alabaster i'r ddau. Wedi ei marwolaeth ysgrifennodd Lewys Glyn Cothi marwnad iddi sy’n cychwyn efo’r geiriau:

Y Seren o y Fenni
At Dduw a’r saint y troes hi;
Gwladys, lwyddiannus ddi-nam
Oedd o gorff syr Dafydd Gam.[7]

Cyfeiriadau golygu

  1. Prichard pp. 431-433
  2. Prichard p. 441
  3. Wilkins, C (1879). Tales and Sketches of Wales. Cardiff: Daniel Owen, Howell & Company. t. 15. OCLC 13012228.
  4. Prichard p. 421
  5. Hodgdon & Thomas pp. 128-129
  6. Burke, J.; Burke, J. B. (1847). A Genealogical and Heraldic Dictionary of the Landed Gentry of Great Britain . 2. London: Henry Colburn. t. 1471.
  7. Gwaith Lewis Glyn Cothi, The Poetical Works of Lewis Glyn Cothi, Y Cymrodorion, 1837; Tud 1 Marwnad Gwladus Erch Davydd Gam adalwyd 20 Awst 2017