Wicipedia

John T. Houghton

ffisgeydd Cymreig

Roedd Syr John Theodore Houghton CBE FRS CCDdC (30 Rhagfyr 1931 - 15 Ebrill 2020) yn ffisegydd atmosfferig Cymreig o Sir Ddinbych. Bu’n Athro Ffiseg yr Awyrgylch ym Mhrifysgol Rhydychen (1973-83), Pennaeth Canolfan Appleton (ac Is-Bennaeth Labordy Rutherford-Appleton) (1979-83) a Phennaeth Swyddfa Dywydd[1] y DU (1983-1991). Yn 1988 sefydlwyd y Panel Rhynglywodraethol ar Newid Hinsawdd (yr IPCC) gyda Syr John yn Is-Gadeirydd arno[2]. Bu wedyn yn Gadeirydd ei grŵp ymgynghorol gwyddonol. Ymddeolodd yn 2002. Yn 2007 dyfarnwyd y Wobr Nobel am Heddwch i’r IPCC ar y cyd â chyn Is-lywydd yr UD, Al Gore.[3] Roedd Syr John yn bresennol yn Oslo, yn un o cannoedd o wyddonwyr yr IPCC, i dderbyn y Wobr. Ef oedd prif olygydd tri adroddiad cyntaf yr IPCC[4].

John T. Houghton
Ganwyd30 Rhagfyr 1931 Edit this on Wikidata
Diserth Edit this on Wikidata
Bu farw15 Ebrill 2020 Edit this on Wikidata
o COVID-19 Edit this on Wikidata
Ysbyty Dolgellau ac Abermaw Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Cymru Cymru
AddysgDoethur mewn Athrawiaeth Edit this on Wikidata
Alma mater
Galwedigaethffisegydd, academydd, gwyddonydd, hinsoddegydd Edit this on Wikidata
Cyflogwr
Gwobr/auCymrawd y Gymdeithas Frenhinol, CBE, Gwobr Ryngwladol Albert Einstein am Wyddoniaeth, Medal Aur y Gymdeithas Seryddol Frenhinol, Gwobr y Sefydliad Feteorolegol Rhyngwladol, Bakerian Lecture, Glazebrook Medal, Gwobr Japan, Chree Medal and Prize, Marchog Faglor, Cymrawd Cymdeithas Ddysgedig Cymru, Royal Society Bakerian Medal Edit this on Wikidata

Yn 1997 sefydlodd, gyda gwyddonwyr eraill, Fenter John Ray (JRI)[5], corff i ddod â Gwyddoniaeth, yr Amgylchedd a’r Ffydd Gristnogol ynghyd[6]. Syr John oedd ei Gadeirydd cyntaf (ei frawd Paul oedd y Trysorydd) ac yn Llywydd arno hyd ei farwolaeth [7] .Roedd yn aelod sefydlol o'r Gymdeithas Ryngwladol Gwyddoniaeth a Chrefydd. Roedd hefyd yn llywydd Sefydliad Victoria.

Yn 1972 fe’i hetholwyd yn Gymrodor o’r Gymdeithas Frenhinol[8] ac yn 2010 yn un o Gymrodyr Cychwynnol Cymdeithas Ddysgedig Cymru[9]. Fe’i hurddwyd yn Farchog yn 1991[2]. Enillodd anrhydeddau lu, gan gynnwys Doethuriaeth er Anrhydedd o Brifysgol Aberystwyth.[10]

Bywgraffiad golygu

Yn enedigol o Ddiserth, roedd yr ail o dri mab i Sidney a Vivien (née Yarwood) Houghton. Symudodd y teulu i'r Rhyl pan oedd John yn ddyflwydd oed. Roedd yn ddisgybl yn Ysgol Ramadeg y Rhyl lle darganfu ei ddiddordeb mewn gwyddoniaeth. Yn 16 oed, parhaodd â'i addysg yng Ngholeg yr Iesu, Rhydychen, gan ennill MA (Oxon), MPhil a DPhil.[11] Cafodd ei fagu fel Cristion efengylaidd gan rieni Cristnogol defosiynol a chredai fod gwyddoniaeth a Christnogaeth yn cryfhau ei gilydd. Bu'n amlwg wrth hyrwyddo'r achos Amgylcheddol Cristionogol. Roedd Cristnogaeth efengylaidd Houghton ynghyd â’i gefndir gwyddonol yn ei wneud yn llais sylweddol mewn cylchoedd Cristnogol efengylaidd. Ar ddiwedd ei oes, roedd yn flaenor yr Eglwys Bresbyteraidd yn Aberdyfi. Un o’i brif fentrau gyda'r JRI oedd gweithio gyda’r Esgob James Jones, Lerpwl, a Tearfund[12] i gynnal cyfres o gyfarfodydd preifat a chyhoeddus ymhlith arweinwyr Eglwysi Efengylaidd yr Unol Daleithiau i geisio eu hargyhoeddi o’u dyletswydd i’r cyfeiriad hwn[6]. Cafwyd peth llwyddiant.

Roedd Houghton yn Wyddonydd Anrhydeddus Canolfan Rhagfynegiad Hinsawdd ac Ymchwil Hadley yn y Swyddfa Dywydd (o 2002) ac yn Ymddiriedolwr Sefydliad Shell (o 2000). Gwasanaethodd fel cadeirydd Menter John Ray (o 1997) [11][13]. Yn 2013 daeth yn aelod o fwrdd ymgynghorol Technoleg Sure Chill, elusen sy'n darparu rhewgelloedd brechlyn sy'n para'n oer am hyd at 10 ddiwrnod mewn gwledydd tlawd heb gyflenwad trydan dibynadwy.

Yn flaenorol roedd Syr John

  • Aelod o Banel Llywodraeth y DU ar Ddatblygu Cynaliadwy (1994–2000)
  • Cadeirydd, y Comisiwn Brenhinol ar Lygredd Amgylcheddol (1992-98)
  • Cadeirydd, Gweithgor Asesu Gwyddonol, Panel Rhynglywodraethol ar Newid Hinsawdd (1988-2002)
  • Cyfarwyddwr Cyffredinol (Prif Weithredwr yn ddiweddarach), Swyddfa Feteoroleg y DU (1983-91)
  • Cyfarwyddwr Appleton, Cyngor Ymchwil Gwyddoniaeth a Pheirianneg (hefyd yn Ddirprwy Gyfarwyddwr, Labordy Rutherford Appleton ) (1979-83);
  • Athro Ffiseg Atmosfferig, Prifysgol Rhydychen (1976-83).

Yn ystod y 1970au roedd yn Brif Ymchwilydd ar gyfer Arbrofion Gofod ar long ofod NASA[8].

Bu pum olygiad o'i lyfr dylanwadol Global Warming. The Complete Briefing. Yr olaf yn 2015[14]. Yn 2013 cyhoeddodd ei hunangofiant, In the Eye of the Storm[15]. (Cyfeiria’r teitl at gorwynt 1987 a ddaeth a gryn sylw i Michael Fish[16] a’r Swyddfa Dywydd.)

Gwobrau ac anrhydeddau golygu

  • Gwobr Gwyddoniaeth y Byd Albert Einstein (2009) [17]
  • Gwobr Japan (2006)
  • Gwobr y Sefydliad Meteoroleg Ryngwladol (1999)
  • Cymdeithas Feteoroleg America, Aelod Anrhydeddus (1998)
  • Medal Aur y Gymdeithas Seryddol Frenhinol (1995)
  • Gwobr Global 500, o dan Raglen Amgylcheddol y Cenhedloedd Unedig (1994)
  • Gwobr Flynyddol Sefydliad Hinsawdd (1992)
  • Darlith Bakerian y Gymdeithas Frenhinol, (1991);
  • Medal Aur Symons, Y Gymdeithas Feteoroleg Frenhinol (1990)
  • Medal a Gwobr Richard Glazebrook, Y Sefydliad Ffiseg, (1990);
  • Medal William Gaskell Y Gymdeithas Feteoroleg Frenhinol, (1983)
  • Medal a gwobr Chree (1979)
  • Llywydd y Gymdeithas Feteoroleg Frenhinol (1976–1978)
  • Cymrawd Etholedig y Gymdeithas Frenhinol (1972)

Derbyniodd Ddoethuriaethau Gwyddonol er Anrhydedd gan Brifysgolion Aberystwyth (1991), Stirling (1992), East Anglia (1993), Leeds (1995), Heriot-Watt (1996), Greenwich (1997), Morgannwg (1998), Reading ( 1999), Birmingham (2000), Swydd Gaerloyw (2001), Hull (2002) a Dalhousie (2010). Roedd yn Gymrawd Anrhydeddus Coleg yr Iesu, Rhydychen a Phrifysgol Cymru, Llanbedr Pont Steffan ac roedd hefyd yn Gymrawd Sylfaenol Cymdeithas Ddysgedig Cymru.

Bywyd personol golygu

Ym 1962, priododd John Houghton â Dr Margaret Broughton, bu iddynt ddau o blant, a saith o wyrion[2]. Yn dilyn ei marwolaeth hi o ganser ym 1986, sefydlodd Gronfa Goffa Margaret Houghton, uned ymchwil ar nyrsio meddygol er cof amdani. Bu ei ail wraig, Shiela Thompson, yn gymar iddo am bron i ddeng mlynedd ar hugain.

Marwolaeth golygu

Wedi ymddeol symudodd yn ôl i Gymru gan fyw yn Aberdyfi. Bu farw Syr John o gymhlethdodau o COVID-19 yn Ysbyty Dolgellau ar 15 Ebrill 2020, yn 88 oed.[18]

Cyhoeddiadau golygu

Ymhlith ei gyhoeddiadau mae

  • Does God Play Dice? 1988, Intervarsity Press
  • Global Warming, the Complete Briefing, 1994, Lion Publishing (2il argraffiad 1997, Gwasg Prifysgol Caergrawnt; 3ydd argraffiad 2004, Gwasg Prifysgol Caergrawnt; 4ydd argraffiad 2010, Gwasg Prifysgol Caergrawnt; 5ed argraffiad 2015[14], Gwasg Prifysgol Caergrawnt)
  • The search for God; can science help? 1995, Lion Publishing
  • Physics of Atmospheres, 1977. 2il argraffiad 1986, 3ydd argraffiad 2002, Gwasg Prifysgol Caergrawnt.
  • Climate Change, the IPCC Scientific Assessment, gol J.T. Houghton, G.J. Jenkins a J.J. Ephraums, 1990, Gwasg Prifysgol Caergrawnt
  • Climate Change 1992, the Supplementary Report to the IPCC Scientific Assessment, gol. J.T. Houghton, B.A. Callander a S.K. Varney, 1992, Gwasg Prifysgol Caergrawnt
  • Climate Change 1994, Radiative Forcing of Climate Change and an Evaluation of the IPCC IS92 Emission Scenarios, gol. J.T. Houghton, L.G. Meira Filho, J. Bruce, Hoesung Lee, B.A. Callander, E. Haites, N. Harris a K. Maskell, 1994, Gwasg Prifysgol Caergrawnt
  • Climate Change 1995, the Science of Climate Change, gol. J.T. Houghton, L.G. Meira Filho, B.A.Callander, N. Harris, A. Kattenberg a K. Maskell, 1995, Gwasg Prifysgol Caergrawnt
  • Climate Change 2001, The Scientific Basis, gol. J.T. Houghton, Y. Ding, D.J. Griggs, M. Noguer, P.J. van der Linden, X. Dai, K. Maskell, C.A. Johnson, 2001 Gwasg Prifysgol Caergrawnt

Cyfeiriadau golygu

  1. ↑ "The Met Office. Who are we ?". Met Office. Cyrchwyd 26 Mai 2020.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 Harvey, Fiona (8 Mai 2020). "Sir John Houghton obituary". The Guardian. Cyrchwyd 26 Mai 2020.
  3. ↑ "The Nobel Peace Prize 2007". The Nobel Prize. 2007. Cyrchwyd 26 Mai 2020.
  4. ↑ Freedman, Andrew (21 Ebrill 2020). "John Houghton, renowned climate scientist who led IPCC reports, dies of coronavirus at 88". The Washington Post. Cyrchwyd 26 Mai 2020.
  5. ↑ "The John Ray Initiative". The John Ray Initiative. Cyrchwyd 26 Mai 2020.
  6. ↑ 6.0 6.1 Atkins, Andy (8 Mai 2020). "Obituary: Sir John Houghton". The Church Times. Cyrchwyd 26 Mai 2020.
  7. ↑ "DSc for JRI Chairman" at The John Ray Initiative website
  8. ↑ 8.0 8.1 "John Houghton". The Royal Society. 1972. Cyrchwyd 26 Mai 2020.
  9. ↑ "Sir John Houghton". Cymdeithas Ddysgedig Cymru. 2010. Cyrchwyd 26 Mai 2020.
  10. ↑ "Y gwyddonydd Syr John Houghton wedi marw yn 88 oed". BBC Cymru Fyw. 26 Mai 2020. Cyrchwyd 17 Ebrill 2020.
  11. ↑ 11.0 11.1 http://www.japanprize.jp/en/prize_prof_2006_houghton.html
  12. ↑ "About Us - Tearfund". Tearfund. 2020. Cyrchwyd 26 Mai 2020.
  13. ↑ "Albert Einstein World Award of Science 2009". Cyrchwyd 16 November 2017.
  14. ↑ 14.0 14.1 Houghton, John (2015). Global Warming. The Complete Briefing (Gol 5). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9781107463790.
  15. ↑ Houghton, John (2013). In the Eye of the Storm: The Autobiography of Sir John Houghton. Lion Books. ISBN 0745955843.
  16. ↑ "Michael Fish MBE Hon. D.Sc. FRMetS". Michael Fish. Cyrchwyd 26 Mai 2020.
  17. ↑ "Albert Einstein World Award of Science 2009". Cyrchwyd 16 November 2017.
  18. ↑ "From the archives: Interview: Sir John Houghton, meteorologist, climate-change expert". www.churchtimes.co.uk. Cyrchwyd 2020-04-17.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=John_T._Houghton&oldid=11103371"