Joseph Harris (Gomer)

gweinidog y Bedyddwyr

Awdur ar destunau crefyddol, gweinidog, emynydd a golygydd dylanwadol o Gymro oedd Joseph Harris (177310 Awst 1825), neu Gomer. Cymerodd ei enw barddol oddi wrth y cymeriad Beiblaidd Gomer, fab Jaffeth, a ystyrid yn un o gyndeidiau'r Cymry diolch i ddylanwad gwaith Theophilus Evans. Fe'i cofir yn bennaf heddiw fel golygydd Seren Gomer, y newyddiadur Cymraeg cyntaf.

Joseph Harris
FfugenwGomer Edit this on Wikidata
Ganwyd1773 Edit this on Wikidata
Llanddewi Efelffre, Cas-blaidd Edit this on Wikidata
Bu farw10 Awst 1825 Edit this on Wikidata
Unknown Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Cymru Cymru
Alma mater
  • Coleg y Bedyddwyr, Bryste Edit this on Wikidata
Galwedigaethbardd, newyddiadurwr, argraffydd, llyfrwerthwr, cyhoeddwr, rhwymwr llyfrau Edit this on Wikidata
Adnabyddus amSeren Gomer Edit this on Wikidata
PlantJohn Harris Edit this on Wikidata

Gyrfa golygu

Ganed Joseph Harris yn fab i amaethwr tlawd ym mhlwyf Llantydewi (Casblaidd), Sir Benfro, yn 1773. Roedd ei dad yn gwrthod addysg iddo ac yn ceisio ei rwystro rhag dysgu darllen a sgwennu hyd yn oed. Yn 1801 symudodd i fyw yn Abertawe, yn fuan ar ôl dod yn weinidog gyda'r Bedyddwyr. Bu'n cadw siop lyfrau, argraffwasg ac ysgol yn y dref honno. Priododd a chafodd fab, "Ieuan Ddu", bardd addawol a fu farw yn 21 oed.

Fel diwinydd, amddiffynnodd athrawiaeth Trindodiaeth. Cyhoeddodd sawl pamffled a llyfryn ar y pwnc, yn Gymraeg a Saesneg. Cyhoeddodd hefyd gasgliad o emynau.

Yn 1814 daeth yn olygydd y newyddiadur newydd Seren Gomer, a chafodd felly ddylanwad mawr ar feddylfryd y Cymry.

Roedd Gomer yn weithiwr cadarn dros yr iaith Gymraeg, ac er bod ei waith ei hun, fel gwaith sawl llenor arall o'r 19g, yn tueddu i ddilyn cystrawennau'r Saesneg yn ormodol, gwnaeth lawer i ysbrydoli ei gyd-Gymry i ymgeledd a pharchu'r iaith mewn cyfnod a welai gynnydd aruthrol yn nylanwad y Saesneg a'i llenyddiaeth ar fywyd Cymru.

Bu farw o afiechyd - canlyniad y straen o weithio'n ormodol efallai a cholli ei unig fab mor ifanc - yn 1825.

Llyfryddiaeth golygu

Gwaith Gomer golygu

  • Bwyall Crist yng Nghoed Anghrist (1804)
  • Traethawd ar Briodol Dduwdod ein Harglwydd Iesu Grist (1816-17)
  • Casgliad o Hymnau (1821)
  • Cofiant Ieuan Ddu (?1824). Cofiant ei fab.

Llyfrau amdano golygu

  • D. Rhys Stephen, Cofiant Gomer (1839)
  • Glanmor Williams, 'Gomer, sylfaenydd ein llenyddiaeth gyfnodol', Y Cymmrodor (1982)

Gweler hefyd golygu