Llandarcy
Pentref ger Castell-nedd ym mwrdeistref sirol Castell-nedd Port Talbot, Cymru, yw Llandarcy, lle ceir cyn-safle purfa olew cyntaf y DU. Saif y pentref ger cyffordd 43 yr M4. Cyllunwyd y pentref yn wreiddiol fel tref newydd i gartrefu gweithwyr y burfa a adeiladwyd gan gwmni BP rhwng 1918 ac 1922.[1]
 | |
| Math | pentref  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Castell-nedd Port Talbot |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 51.6403°N 3.8481°W |
| Gwleidyddiaeth | |
| AC/au | David Rees (Llafur) |
| AS/au | Stephen Kinnock (Llafur) |
 | |
Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan David Rees (Llafur)[2] ac yn Senedd y DU gan Stephen Kinnock (Llafur).[3]
Hanes golygu
Dewiswyd Llandarcy fel safle'r burfa olew oherwydd ei agosatrwydd i Borthladd Abertawe, i le cafodd olew crai ei gludo dros y môr o'r Dwyrain Canol. Cafodd y safle ei ddifrodi gan fomiau'r Luftwaffe ym 1940.[4] Ar ei bwynt uchaf, roedd y burfa'n gyflogwr o bwys yn ne-orllewin Cymru, gyda dros 2600 o weithwyr.[5] Ond, roedd hefyd yn gyfrifol am lygredd diwydiannol yng Nghors Crymlyn gerllaw, ardal a ddynodwyd fel Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig.[6] Cafodd graddfa'r gweithgareddau ar y safleu eu lleihau'n raddol dros y blynyddoedd, a caewyd y safle ym 1998.[7]
Enwyd y pentref ar ôl William Knox D'Arcy (cyfarwyddwr a sefydlodd y cwmni olew Anglo-Persian, rhagflaenydd BP), ac adeiladwyd tua 250 o dai allan o gerrig ynghyd â chanolfan gymunedol a siop leol.
Roedd y pentref yn lleoliad llofruddiaeth y merched ysgol Pauline Floyd, Geraldine Hughes a Sandra Newton ym 1973, a elwir yn llofruddiaethau Llandarcy. Arhosodd eu llofruddiwr yn anwybyddus am 29 mlynedd, tan 2002, pan gymerwyd tystiolaeth DNA gan Heddlu De Cymru o fedd Joe Kappen, a weithiodd fel dyn drws, gyrrwr loriau a bysiau. Bu farw Kappen o gancr yr ysgyfaint ar 17 Mehefin 1990, yn 49 oedd, ac aeth a'i gyfrinach gydag ef i'w fedd.[8]
Chwaraeon a hamdden golygu
Rhedodd gwmni BP hefyd glwb chwaraeon a hamdden. Yn dilyn cau'r burfa, prynwyd y ganolfan gan gwmni Llandarcy Park Ltd, a ail-ddatblygodd y safle gyda chlwb heini ac iechyd newydd, gwesty a bwyty.[9] Mae Llandarcy yn gartref i'r Glamorgan Health & Racquets Club, sydd â ystod o gyfleusterau chwaraeon allanol a dan do,[10] ac Academi Chwaraeon Llandarcy, sydd â un o'r unig ddau faes ymarfer gwair dan do yng Nghymru.[11]
Ail-ddatblygiad golygu
Defnyddiwyd y tir a oedd heb ei ddefnyddio wedi lleihau'r burfa, ar gyfer nifer o whanol bethau. Adeiladwyd swyddfeydd newydd ardalol ar gyfer Asiantaeth yr Amgylchedd Cymru a datblygwyd y tir ger yr hen fynedfa i'r burfa ger yr M4 yn barc busnes.[12] Mae gweddill y tir diwydiannol lle lleolwyd y burfa hefyd yn cael ei ail-ddatblygu'n bentref newydd, sef Coed Darcy. Mae gan Ymddiriodolaeth y Tywysog ddiddordeb yn y cynllun, sy'n ceisio ei ddatblygu fel "Pentref Trefol", yn yr un modd a datblygwyd pentref Poundbury yn Dorset.[13]
Cyfeiriadau golygu
- ↑ Investor Site Visit: Brownfield renewal in the South West and Wales region. St. Modwen Properties PLC (1 Hydref 2007).
- ↑ "Gwefan Senedd Cymru". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-11-10. Cyrchwyd 2021-12-23.
- ↑ Gwefan Senedd y DU
- ↑ Assessment and Restoration of the BP Llandarcy Refinery Landfill (25 Mai 2004).
- ↑ Land Restoration / Llandarcy, Wales.
- ↑ BTC General Oil Spill Response Plan: Appendix F, Potential Impacts of Oil Spillage to an Onshore Environment.
- ↑ Progressive: The helios awards. BP.
- ↑ The hunt for the Saturday Night Strangler. The Guardian (18 Ionawr 2003).
- ↑ Press Release: Llandarcy Park Ltd. Neath Port Talbot County Borough Council (19 Chwefror 2001).
- ↑ The Glamorgan Health & Racquets Club.
- ↑ Llandarcy Academy of Sport.
- ↑ Development of Sites and Premises. Neath Port Talbot County Borough Council.
- ↑ (Saesneg) Llandarcy Urban Village Project. The Civic Trust for Wales. Adalwyd ar 2007-12-23.
Dolenni allanol golygu
- Academi Chwaraeon Llandarcy Archifwyd 2008-05-09 yn y Peiriant Wayback.
- Coed Darcy Urban Village
- www.geograph.co.uk : lluniau Llandarcy a'r ardal cyfagos
Trefi
Aberafan · Castell-nedd · Glyn-nedd · Llansawel · Pontardawe · Port Talbot
Pentrefi
Aberdulais · Abergwynfi · Alltwen · Baglan · Banwen · Bedd y Cawr · Blaendulais · Blaen-gwrach · Blaengwynfi · Bryn · Cil-ffriw · Cilmaengwyn · Cilybebyll · Y Clun · Y Creunant · Cwmafan · Cymer · Cwm-gors · Cwmllynfell · Dyffryn Cellwen · Efail-fach · Glyncorrwg · Godre'r-graig · Gwauncaegurwen · Llandarcy · Llangatwg · Llan-giwg · Margam · Melin-cwrt · Morfa Glas · Onllwyn · Pentreclwydau · Pontrhydyfen · Pwll-y-glaw · Resolfen · Rheola · Rhos · Rhyd-y-fro · Sgiwen · Tai-bach · Ton-mawr · Tonna · Trebannws · Ynysmeudwy · Ystalyfera