Merthyr Dyfan

Merthyr Dyfan
Math	cymdogaeth
Daearyddiaeth
Sir	Bro Morgannwg
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	51.4206°N 3.2708°W
Cod OS	ST117698
Cod post	CF62
Gwleidyddiaeth
AC/au	Jane Hutt (Llafur)
AS/au	Alun Cairns (Ceidwadwr)
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Pentref bychan a phlwyf yng nghymuned Y Barri, Bro Morgannwg, Cymru, yw Merthyr Dyfan.^[1]^[2] Fe'i lleolir ar gwr gogleddol Y Barri ar bwys ffordd yr A4050, tua 6 milltir i'r de-orllewin o ddinas Caerdydd.

Am leoedd eraill o'r enw "Merthyr", gweler Merthyr (gwahaniaethu).

Enwir y pentref ar ôl Sant Dyfan a cheir eglwys a gysegrir iddo yn y pentref. Gall y gair merthyr yn y Gymraeg olygu "eglwys (er cof am sant neu ar ei fedd)" a dyna a geir yma; ceir enwau lleol tebyg eraill yn ne Cymru, e.e. Merthyr Tudful, Merthyr Cynog, a Merthyr Mawr, a cheir yr enwau cytras merther yn y Gernyweg a merzher yn Llydaweg hefyd, i gyd mewn enwau lleoedd.^[3]

Honnir mai dyma un o'r canolfannau Cristnogol cynharaf yng Nghymru. Yn ôl traddodiad, cafodd ei seyfydlu yn 180 OC pan anfonwyd Dyfan a Ffagan i Gymru gan y Pab Eleutherius. Cysylltir yr eglwys gyda Sant Teilo hefyd, sy'n nawddsant y plwyf gyda Dyfan. Cafodd ei difrodi yn sylweddol yng nghyfnod y Diwygiad Protestannaidd a'i hadfer yn y 19g.^[4]

Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Jane Hutt (Llafur)^[5] ac yn Senedd y DU gan Alun Cairns (Ceidwadwr).^[6]