Ogof y Patriarchiaid
Cyfres o ogofâu yw Ogof y Patriarchiaid neu Feddrod y Patriarchiaid sydd wedi'u lleoli 30 cilomedr (19 milltir) i'r de o Jeriwsalem, yng nghanol Hen Ddinas Hebron yn y Lan Orllewinol. Cant eu hadnabod gan yr Iddewon fel 'Ogof Machpelah' (Hebraeg: מערת המכפלה, Me'arat HaMakhpela; yn llythrennol mae'n golygu 'Ogof yr Ogofau Dwbwl'), ac i Fwslimiaid fel 'Cysegr Abraham' (Arabeg: الحرم الإبراهيمي, -Haram al-Ibrahimi). Yn ôl y crefyddau Abrahamaidd, prynwyd yr ogof a'r cae cyfagos gan Abraham fel man iddo gael ei gladdu.[1][2]
 | |
| Math | mosg, synagog, beddrod, safle archaeolegol, mawsolëwm  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Gwlad | Israel, Gwladwriaeth Palesteina |
| Uwch y môr | 890 metr |
| Cyfesurynnau | 31.524672°N 35.110758°E |
 | |
Dros yr ogof saif adeilad carreg caeedig petrual sy'n dyddio o oes Herod (37–4 CC).[3] Yn ystod rheol Bysantaidd y rhanbarth, adeiladwyd basilica ar y safle; troswyd y strwythur yn Fosg Ibrahimi yn dilyn concwest Mwslimaidd y Lefant. Erbyn y 12g, roedd y mosg a'r rhanbarthau o'i amgylch wedi dod o dan reolaeth gwladwriaeth y Croesgadwyr, ond cipiwyd nhw'n ôl yn 1188 gan y swltan Ayyubid Saladin, a drodd yr adeiladau'n fosg unwaith eto.[4]
Yn ystod Rhyfel Chwe Diwrnod 1967, atafaelwyd a meddiannwyd y Lan Orllewinol gyfan gan Wladwriaeth Israel, ac ar ôl hynny rhannwyd y strwythur yn synagog Iddewig a mosg.[5] Ym 1994, digwyddodd cyflafan Ogof y Patriarchiaid ym Mosg Ibrahimi, pan ddaeth terfysgwr o Israel i mewn i'r adeiladau ar wyl Iddewig y Purim - a oedd hefyd yn ystod cyfnod sanctaidd Islamaidd Ramadan - a saethwyd yn farwnifer o Fwslimiaid Palestina a oedd wedi wedi ymgynnull i weddïo yn y mosg, gan ladd 29 o bobl, gan gynnwys plant, a chlwyfo dros 125.[6]
Ystyria'r Iddewon mai'r safle hwn yw ail-le mwyaf sanctaidd yn Hen Ddinas Jerwsalem, ar ôl Mynydd y Deml.[6]
Geirdarddiad golygu
Mae geirdarddiad (etymoleg) yr enw Hebraeg ar y safle, sef Me'arat Machpelah, o bosib yn dod o'r gair "dyblu", "lluosi" neu "ddeublyg" ac mae Me'arat yn golygu "ogof" felly "yr ogof ddwbl" fyddai cyfieithiad llythrennol. Gallai'r enw gyfeirio at gynllun yr ogof y credir ei bod yn cynnwys dwy siambr gysylltiedig, neu fwy.
Mae rhagdybiaeth arall yn nodi na chyfeiriodd Machpelah at yr ogof ond yn hytrach at ddarn mawr o dir, y Machpelah, gyda'r ogof ar ddiwedd y darn tir.[7] Cefnogir y rhagdybiaeth hon gan rai penillion o'r Beibl fel Genesis 49:30, "yr ogof ym maes Machpelah, ger Mamre yng Ngwlad Cana, a brynodd Abraham ynghyd â'r cae fel man claddu gan Effraim yr Hethiad."[8]
Cyfeiriadau golygu
- ↑ Dever, William G. (2002). What Did the Biblical Writers Know, and when Did They Know It?: What Archaeology Can Tell Us about the Reality of Ancient Israel. Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 978-0-8028-2126-3.
- ↑ Davidson, Linda Kay; Gitliz, David Martin. Pilgrimage: From the Ganges to Graceland: an Encyclopedia, Vol 1. t. 91.
- ↑ Jacobsson, David M. (2000). "Decorative Drafted-margin Masonry in Jerusalem and Hebron and its Relations". The Journal of the Council for British Research in the Levant 32: 135–54. doi:10.1179/lev.2000.32.1.135.
- ↑ "In Hebron, Israelis and Palestinians share a holy site ... begrudgingly". PRI. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 29 Tachwedd 2018. Cyrchwyd 29 Tachwedd 2018.
- ↑ Hammond, Constance A. Shalom/Salaam/Peace: A Liberation Theology of Hope. t. 37.
- ↑ 6.0 6.1 Fundamentalisms and the State: Remaking Polities, Economies, and Militance, University of Chicago Press, edited by Martin E. Marty, R. Scott Appleby, chapter authored by Ehud Sprinzak, p. 472
- ↑ Merrill, Selah (1890). "The Cave of Machpelah". The Old and New Testament Student 11 (6): 327–335. doi:10.1086/470621. JSTOR 3157472.
- ↑ "Genesis 23:9". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 December 2018. Cyrchwyd 4 December 2018.
