Wicipedia

Pastai serennog

Mae pastai serennog (Cernyweg: Hogen Ster-Lagatta;a elwir weithiau'n starrey gazey pie, pastai Stargazy ac amrywiadau eraill) yn bastai draddodiadol o Gernyw wedi'i gwneud o sardins wedi'u pobi, ynghyd ag wyau a thatws, wedi'u gorchuddio â chrwst. Er bod ychydig o amrywiadau gyda gwahanol bysgod yn cael eu defnyddio, nodwedd unigryw y pastai serennog yw bod pennau pysgod (ac weithiau'r cynffonau) yn ymwthio trwy'r crwstyn, fel eu bod yn ymddangos yn syllu ar y bwytawr a'r awyr.

Pastai serennog
Mathsaig pysgod, saig tatws Edit this on Wikidata
LleoliadPorthenys Edit this on Wikidata
Yn cynnwysSardîn, potato, llaeth, wy Edit this on Wikidata
Enw brodorolstargazy pie Edit this on Wikidata

Yn draddodiadol, dywedir bod y pastai wedi tarddu o bentref Porthenys (Saesneg: Mousehole) yng Nghernyw ac yn draddodiadol mae'n cael ei bwyta yn ystod gŵyl Noswyl Tom Bawcock i ddathlu ei ddalfa arwrol, un gaeaf stormus iawn. Yn ôl yr ŵyl fodern, sy’n cael ei chyfuno â goleuadau pentref Porthenys, cafodd y ddalfa gyfan ei bobi'n bastai serennog enfawr, gan gwmpasu saith math o bysgod ac arbed y pentref rhag newynu. Cafodd stori Bawcock ei phoblogeiddio mewn llyfr i blant gan Antonia Barber:The Mousehole Cat, a oedd yn cynnwys disgrifiad o'r pastai serennog. Yn 2007 enillodd y cystadleuydd Mark Hix Ddewislen Fawr Prydain y BBC gyda fersiwn o'r pastai.

Disgrifiad golygu

Mae'n hynod bwysig bod y pennau'n dal ar y pilchards (sardins) sy'n pipian drwy'r crwst, gan ymddangos eu bod yn syllu ar y sêr. Mae lleoliad y pysgod yn y pastai'n caniatáu i'r olew sy'n cael ei ryddhau wrth goginio ddraenio i'r pastai, gan ychwanegu blas llawnach a sicrhau bod y pastai'n llaith.[1] Awgrymodd y cogydd enwog Rick Stein hefyd y gellid sticio cynffonau'r pilchards trwy'r gramen pastai i roi'r effaith o neidio trwy ddŵr.[2]

Er gwaethaf y ffaith bod Ymddiriedolaeth Bwyd Prydain yn disgrifio'r pastai fel rhywbeth sy'n hwyl yn ogystal â doniol i blant,[1] mae wedi'i restru yn "Yuck! Pethau ffiaidd y mae pobl yn eu bwyta", gan y New York Daily News, wedi'i seilio ar lyfr gan yr awdur Americanaidd, Neil Setchfield.[3][4] Ar Noswyl Tom Bawcock caiff ei arlwyo yn The Ship Inn, yr unig dafarn yn Porthenys, weithiau ar ôl actio’r chwedl.[5]

Gwreiddiau golygu

 
Rhaid i'r pilchards gadw eu pennau

Mae'r pastai yn cael ei weini i ddathlu dewrder Tom Bawcock, pysgotwr lleol yn yr 16g. Eglura'r chwedl i un gaeaf fod yn arbennig o stormus, sy'n golygu nad oedd yr un o'r cychod pysgota wedi gallu gadael yr harbwr rs misoedd. Wrth i'r Nadolig agosáu, roedd y pentrefwyr, a oedd yn dibynnu ar bysgod fel eu prif ffynhonnell fwyd, yn wynebu newyn.[6] 

Ar 23 Rhagfyr, penderfynodd Tom Bawcock wynebu'r storm ac aeth allan yn ei gwch pysgota. Er gwaethaf y tywydd stormus a'r moroedd anodd, llwyddodd i ddal digon o bysgod i fwydo'r pentref cyfan. Cafodd y ddalfa gyfan (gan gynnwys saith math o bysgod) ei bobi mewn pastai, a oedd â'r pennau pysgod yn procio drwyddi i brofi bod pysgod y tu mewn. Byth ers hynny, cynhelir gŵyl Noswyl Tom Bawcock ar 23 Rhagfyr yn y pentref. Mae'r dathliad a'r gofeb i ymdrechion Tom Bawcock yn gweld y pentrefwyr yn cario pastai serennog enfawr fin nos, gyda gorymdaith o lusernau wedi'u gwneud â llaw, cyn bwyta'r pastai ei hun.[6][7][8]

Roedd gwledd hŷn na hon, a gynhaliwyd gan y pysgotwyr tua diwedd mis Rhagfyr, yn cynnwys pastai wedi'i choginio â gwahanol bysgod i gynrychioli'r amrywiaeth o ddalfeydd yr oedd y dynion yn gobeithio eu dal yn y flwyddyn i ddod. Mae yna bosibilrwydd bod chwedl Tom Bawcock yn esblygiad o'r ŵyl hynafol hon.[9] Ers 1963, mae'r ŵyl wedi cael ei chynnal ym Mhorthenys, lle mae'r harbwr cyfan wedi'i oleuo, ynghyd â llawer o arddangosfeydd eraill.[10] Mae un set o oleuadau hyd yn oed yn cynrychioli’r pastai ei hun, gan ddangos pennau a chynffonau pysgod yn ymwthio allan o ddysgl bastai o dan chwe seren.[11]

Roedd si bod yr ŵyl gyfan yn ffugiad gan landlord The Ship Inn yn y 1950au. Fodd bynnag, roedd dathliadau wedi'u recordio gan Morton Nance, awdur ar yr iaith Gernyweg, ym 1927 yn y cylchgrawn Old Cornwall . Roedd ei ddisgrifiad yn ymwneud â'r dathliadau cyn 1900, er ei fod yn amau realiti Tom Bawcock, gan awgrymu mai "Beau Coc" ydoedd mewn gwirionedd. Aeth ymlaen hefyd i gadarnhau bod gwreiddiau’r ŵyl yn dyddio’n ôl i’r cyfnod cyn-Gristnogol, Celtaidd. Aeth Morton Nance ymlaen i adfer y gân draddodiadol a ganwyd ar Noswyl Tom Bawcock, a chwaraewyd i'r dôn leol "Ymdaith Briodasol".[12]

Chwedl arall o amgylch pastai serennog, ynghyd â phasteiod anarferol eraill Cernyw, yw mai nhw oedd y rheswm pam na ddaeth y Diafol erioed i Gernyw. Yn ei lyfr Popular Romances of the West of England; or, The drolls, traditions, and superstitions of old Cornwall, esbonia Robert Hunt fod y Diafol wedi croesi Afon Tamar i Torpoint. Mae'r bennod, o'r enw "The Devil's Coits, etc", yn nodi i'r Diafol ddarganfod y byddai'r Gernywiaid yn rhoi unrhyw beth mewn pastai, felly penderfynodd ei heglu oddi yno, cyn iddyn nhw ei roi ef! Ac i ffwrdd ag ef i Ddyfnaint.[13][14]

Mewn cerddoriaeth golygu

Recordiodd Nancy Kerr a James Fagan (cerddor) albwm a thrac Starry Gazy Pie ym 1997.

Mae Jim Causley yn cyfeirio at "starry-gazey pie" ar y trac "My Young Man's a Cornishman" ar ei albwm yn 2013 Cyprus Well . Daw'r gân o gerdd gan ei berthynas bell Charles Causley (1917-2003).

Recordiodd Brenda Wootton albwm Starry-Gazey Pie gyda Rob Bartlett ym 1975 ar gyfer Sentinel Records.

Cyfeiriadau golygu

  1. ↑ 1.0 1.1 "Stargazey pie". The British Food Trust. Cyrchwyd 7 January 2011.
  2. ↑ Stein, Rick (2005). Rick Stein's Food Heroes. BBC Books. ISBN 0-563-52175-9.
  3. ↑ "Yuck! disgusting things people eat (number 9)". New York Daily News. 24 August 2010. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-10-26. Cyrchwyd 7 January 2011.
  4. ↑ Setchfield, Neil (2010). Yuck! The things people eat. Merrell. ISBN 978-1-85894-524-8.
  5. ↑ Berry, Oliver; Dixon, Belinda (2008). Devon, Cornwall & South West England. Lonely Planet. t. 48. ISBN 978-1-74104-873-5. Cyrchwyd 7 January 2011.
  6. ↑ 6.0 6.1 "The Story of Tom Bawcock". BBC News. 2 December 2009. Cyrchwyd 7 January 2011.
  7. ↑ Kent, Michael (2008). Cornwall from the Coast Path. Alison Hodge Publishers. t. 103. ISBN 978-0-906720-68-4.
  8. ↑ Trewin, Carol; Woolfitt, Adam (2005). Gourmet Cornwall. Alison Hodge Publishers. t. 16. ISBN 0-906720-39-7.
  9. ↑ Paston-Williams, Sara (2006). Fish: Recipes from a Busy Island. National Trust Books. t. 21. ISBN 1-905400-07-1. Cyrchwyd 7 January 2011.
  10. ↑ "Mousehole village illuminations". BBC News. 12 November 2009. Cyrchwyd 7 January 2011.
  11. ↑ "Mousehole comes to life with light". BBC. Cyrchwyd 7 January 2011.
  12. ↑ Deane, Troy; Shaw, Tony (1975). The folklore of Cornwall. Batsford. ISBN 0-7134-3037-0.
  13. ↑ Hunt, Robert (1871). Popular Romances of the West of England; or, The drolls, traditions, and superstitions of old Cornwall. London: John Camden Hotten. tt. 185–186.
  14. ↑ Croxford, Bob (1993). From Cornwall with love. Dundurn Press. ISBN 0-9521850-0-8.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Pastai_serennog&oldid=11768358"