Rhys Cain

Roedd Rhys Cain (g. tua 1540 efallai - bu farw 1614) yn fardd ac arwyddfardd Cymreig o ardal Croesoswallt a gymerodd ei enw barddol oddi wrth Afon Cain ym Mechain Is Coed, mae'n debyg. Roedd ei fab Siôn Cain hefyd yn fardd.

Rhys Cain
Ffugenw	Rhys Cain
Bu farw	1614
Galwedigaeth	bardd
Plant	Sion Cain

Bywgraffiad

Honnir ei fod yn ddisgynnydd i Edwin, frenin Tegeingl. Enw ei dad oedd Rheinallt ap John Wynn, ac yr oedd ei nain o Groesoswallt, lle y treuliodd y rhan fwyaf o'i oes. Bedyddiwyd pedwar o'i blant yng Nghroesoswallt: Ann 1579, Dorithie 1587, Roger 1589, ac Elisabeth 1592 ac yno y claddwyd ei wraig, Gwen, 19 Ebrill 1603. Ail briododd i Catrin Dafydd. Roedd Rhys yn ddisgybl barddol i Wiliam Llŷn a gadawodd ei lyfrau a'i roliau iddo yn ei ewyllys yn 1580 dan yr enw "Rice ap Rinald alias Kain" (orgraff Seisnigaidd oedd yr arfer mewn dogfennau swyddogol). Canodd Rhys farwnad iddo ar ddull ymddiddan, fel y gwnaeth Wiliam Llŷn ei hun ar farwolaeth Gruffudd Hiraethog, ei athro yntau.

Roedd yn gydoeswr i'r Esgob William Morgan ac ym 1588 ysgrifennodd gerdd i groesawu'r Beibl newydd. Roedd hefyd yn Arwyddfardd, yn creu cartau achau i deuluoedd cefnog,a chadwodd lyfr clera lle y cadwai gopïau o'i gywyddau achyddol. Dinistrwyd nhw yn nhân Wynnstay yn 1859. Mae casglaid o lawysgrifau o'i waith rhwng 1582 a 1612 wedi goroesi (Peniarth MSS. 68 a 69) a hefyd nifer o farwnadau (Ll.G.C. MS. 433); ceir cyfanswm o 27 o gerdd. Roedd yn gyfaill i Tomos Prys, Dr John Davies (Mallwyd) ac i Robert Vaughan, Hengwrt. Ceir 10 llythyr a sgwennwyd ato rhwng 1592-1612 (Peniarth MS. 327, ac yn llawysgrif 178). Yn y casgliad hwn ceir cyfrif o'i enillion (sef £23 2s. 6ch.) ar ei daith glera. Claddwyd ef yng Nghroesoswallt 10 Mai 1614 a cheir marwnad iddo gan Edward Urien un o'i ddisgyblion barddol. Roedd ei fab Siôn Cain (c. 1575 — c. 1650) hefyd yn fardd.

Llyfryddiaeth

• (Saesneg) Lake, A. Cynfael. "Rhys Cain (c.1540–1614)". Oxford Dictionary of National Biography (arg. online). Gwasg Prifysgol Rhydychen. doi:10.1093/ref:odnb/4337.CS1 maint: ref=harv (link) (mae angen tanysgrifiad neu aelodaeth o lyfrgell gyhoeddus i ddarllen yr erthygl)
• Y Bywgraffiadur ar-lein ; erthygl gan Evan David Jones, FSA, (1903-87)
• Alan Llwyd (gol.), Y Flodeugerdd o Epigramau Cynganeddol (Cyhoeddiadau Barddas, 1985).(epigram gan Rhys Cain.)

Cyfeiriadau

Beirdd yr Uchelwyr

Bedo Hafesb  · Bleddyn Ddu · Cadwaladr Cesail · Casnodyn · Rhisiart Cynwal · Wiliam Cynwal · Dafydd ab Edmwnd · Dafydd Alaw · Dafydd ap Gwilym · Dafydd ap Siencyn · Dafydd Benwyn · Dafydd Ddu o Hiraddug · Dafydd Gorlech · Dafydd Llwyd o Fathafarn · Dafydd Nanmor · Dafydd y Coed · Edward Dafydd · Deio ab Ieuan Du · Lewys Dwnn · Edward Maelor · Edward Sirc · Edward Urien · Einion Offeiriad · Gronw Ddu · Gronw Gyriog · Gruffudd ab Adda ap Dafydd · Gruffudd ab Ieuan ap Llywelyn Fychan · Gruffudd ap Dafydd ap Tudur · Gruffudd ap Llywelyn Lwyd · Gruffudd ap Maredudd ap Dafydd · Gruffudd ap Tudur Goch · Gruffudd Fychan ap Gruffudd ab Ednyfed · Gruffudd Gryg · Gruffudd Hiraethog · Gruffudd Llwyd · Gruffudd Llwyd ap Llywelyn Gaplan · Guto'r Glyn · Gutun Owain · Gwerful Fychan · Gwerful Mechain · Gwilym Ddu o Arfon · Gwilym Tew · Hillyn · Huw Cae Llwyd · Huw Ceiriog · Huw Cornwy · Huw Llŷn · Huw Pennant (I) · Huw Pennant (II) · Hywel ab Einion Lygliw · Hywel ap Mathew · Hywel Cilan · Hywel Ystorm · Ieuan ap Huw Cae Llwyd · Ieuan ap Hywel Swrdwal · Ieuan Brydydd Hir · Ieuan Du'r Bilwg · Ieuan Dyfi · Ieuan Gethin · Ieuan Llwyd ab y Gargam · Ieuan Tew Ieuanc · Iocyn Ddu ab Ithel Grach · Iolo Goch · Iorwerth ab y Cyriog · Iorwerth Beli · Iorwerth Fynglwyd · Ithel Ddu · Lewis ab Edward · Lewys Daron · Lewys Glyn Cothi · Lewys Môn · Lewys Morgannwg · Llywarch Bentwrch · Llywelyn ab y Moel · Llywelyn ap Gwilym Lygliw · Llywelyn Brydydd Hoddnant · Llywelyn Ddu ab y Pastard · Llywelyn Fychan ap Llywelyn Foelrhon · Llywelyn Fychan ap Llywelyn Goch · Llywelyn Goch ap Meurig Hen · Llywelyn Goch y Dant · Llywelyn Siôn · Mab Clochyddyn · Madog Benfras · Maredudd ap Rhys · Meurig ab Iorwerth · Morus Dwyfech · Owain Gwynedd · Owain Waed Da · Prydydd Breuan · Tomos Prys · Gruffudd Phylip · Phylip Siôn Phylip · Rhisiart Phylip · Rhys Cain · Rhys Nanmor · Siôn Phylip · Siôn Tudur · Raff ap Robert · Robert ab Ifan · Robin Ddu ap Siencyn · Rhisierdyn · Rhisiart ap Rhys · Rhys ap Dafydd ab Einion · Rhys ap Dafydd Llwyd · Rhys ap Tudur · Rhys Brydydd · Rhys Goch Eryri · Sefnyn · Simwnt Fychan · Siôn ap Hywel ap Llywelyn Fychan · Siôn ap Hywel Gwyn · Siôn Brwynog · Siôn Cent · Siôn Ceri · Sypyn Cyfeiliog · Trahaearn Brydydd Mawr · Tudur Aled · Tudur ap Gwyn Hagr · Tudur Ddall · Wiliam Llŷn · Y Mab Cryg · Y Proll · Yr Ustus Llwyd