Wicipedia

Rudolf Maister

ymladdwr, Cadfridog, llenor Slofenia

Roedd Rudolf Maister hefyd Rudolf Majster, a llysenw Vojanov; (29 Mawrth 1874 - 26 Gorffennaf 1934) yn swyddog milwrol, bardd ac actifydd gwleidyddol o Slofenia. Daeth y milwyr a ymladdodd o dan orchymyn Maister yng ngogledd Slofenia i gael eu galw'n Slofeneg yn Maistrovi borci ("ymladdwyr Maister"). Ef oedd benaf gyfrifol bod dinas Maribor yn rhan o'r Iwgoslafia newydd wedi'r Rhyfel Byd Cyntaf a Slofenia annibynnol bellach.[1]

Rudolf Maister
FfugenwVojanov Edit this on Wikidata
Ganwyd29 Mawrth 1874 Edit this on Wikidata
Kamnik Edit this on Wikidata
Bu farw26 Gorffennaf 1934 Edit this on Wikidata
Unec Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBrenhiniaeth Iwcoslafia, Awstria-Hwngari Edit this on Wikidata
Galwedigaethbardd, ysgrifennwr, arlunydd Edit this on Wikidata
Gwobr/auUrdd Seren Karađorđe, Urdd yr Eryr Gwyn, Urdd Sant Sava, Czechoslovak War Cross 1918 Edit this on Wikidata

Magwraeth golygu

Ganwyd Maister yn nhref fasnachol Kamnik, Carniola Uchaf, a oedd ar y pryd yn rhan o Ymerodraeth Awstria-Hwngari, Slofenia bellach. Roedd ei gartref yn ardal Šutna o'r dref sydd nawr yn amgueddfa.[2] Yn filwr gyrfa, yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf, gwasanaethodd ym myddin Awstria-Hwngari.

Magwyd ef i deulu Almaeneg ei hiaith gyda'i dad yn swyddog ariannol yn Pettau (Ptuj bellach). Fel oedolyn ifanc, trodd at genedlaetholdeb Slofeneg ac ysgrifennodd ei enw'n yn yr orgraff Slofeneg, sef, Majster.[3][4]

Rhyfel Byd Cyntaf a Chipio Maribor golygu

 
Datganiad Mobileiddio Maister, 9 Tachwedd 1918 yn erbyn Awstria Almaenig
 
Y Maistrovi borci yn nhalaith Carinthia, 1919

Ar Ragfyr 7, 1914, trosglwyddwyd Maister i Maribor, lle ddaeth yn gomidant ar Landsturmregiment y dref a dyna lle bu ac eithrio cyfnod bach ym 1917 (lle bu yn Graz), y byddai'n aros trwy gydol y Rhyfel Byd Cyntaf, hynny yw, tan ddiwedd Ymerodraeth Awstria-Hwngari. Fe'i penodwyd yn bennaeth y fyddin a oedd yno.

Ar 30 Hydref 1918, wrth i'r Rhyfel Mawr dod i ben, datganodd y gymuned Almaeneg ei hiaith ym Maribor, a oedd yn dominyddu cyngor y ddinas, eu bod am ymuno â Gweriniaeth newydd Awstria-Almaenig. Roedd Maribor, ar y pryd yn cael ei hadnabod yn swyddogol fel Marburg an der Drau ac yn dref Almaeneg ei hiaith gyda chefngwlad Slofeneg.[5] Y diwrnod canlynol, datganodd Maister i gyngor y ddinas nad oedd yn cytuno â'r penderfyniad hwn a datganodd fod Maribor yn rhan o diriogaeth Gwladwriaeth newydd y Slofeniaid, Croatiaid a Serbiaid. Am hyn dyrchafwyd ef gan Gyngor Cenedlaethol Slofenia yn Laibach (Lujbljana bellach) o Lywodraeth newydd Teyrnas Slofeniaid, Croatiaia a Serbiaid (SHS) i fod yn Gadfridog. Yna nododd wrth y milwyr Slofeneg a ymgynnullodd ei fod yn cymryd yr awenau dros ddinas Maribor a'r ardal gyfagos. Yr un diwrnod daeth yr holl farics ym Maribor a'r cyffiniau o dan ei orchymyn.

Sefydlodd yr Almaenwyr ethnig ym Maribor y "Gwarchodlu Gwyrdd" mewn ymateb. Ar ddechrau mis Tachwedd, galwodd Maister am gyrch Slofeniaidd, yn erbyn ewyllys yr Almaenwyr, ond hefyd yn erbyn ewyllys y llywodraeth newydd Iwgoslafaidd ei naws yn Ljubljana. Serch hynny, ymatebodd llawer o ddynion o gefn gwlad Slofenia o amgylch Maribor i alwad Maister i lwyddo i greu byddin o tua 4,000 o ddynion a 200 o swyddogion.

Ar 23 Tachwedd 1918, cipiodd Maister a'i fyddin Maribor, ac wedi hynny fe wnaethant ddiarfogi'r Schutzwehr, Gwarchodlu Gwyrdd (cydnawyd y diwrnod fel gwyliau'r wladwriaeth yn Slofenia er 2005). Symudodd Maister a'i fyddin ymlaen a chipio rhan sylweddol o hen Ddugiaeth Styria, Styria Isaf, sef Styria Slofenia bellach, gan feddiannu Bleiburg (Pliberk yn Slofeneg), Völkermarkt (Velikovec) a Lavamünd (Labot). Llofnodwyd cytundeb ar 27 Tachwedd 1918, ond ni chafodd ei gydnabod gan y naill lywodraeth na'r llall. Sicrhawyd y ddinas Almaeneg ei hiaith ar gyfer Gwladwriaeth Slofeniaid, Croatiaid a Serbiaid sydd newydd ei ffurfio, ac unodd â Theyrnas Serbiaid, Croatiaid a Slofeniaid ar 1 Rhagfyr.

Sul Waedlyd golygu

 
Angladd Rudolf Maister yn croesi pont Maribor
 
Bedd Maister, Mynwent Pobreška, Maribor

I ddatrys y broblem o ffiniau newydd yr ardal yn sgil cwymp Ymerodraeth Awstria-Hwngari, sefydlwyd dirprwyaeth heddwch dan arweiniad Lieutenant Colonel Sherman Miles o'r UDA a ymwelodd â Maribor ar 27 Ionawr 1919. Daeth 10,000 o Almaenwyr i sgwâr y ddinas i'w groesawu a gwneud yr achos i'r dref a'i chyffiniau ymuno ag Awstria. Dydy'r hyn a ddigwyddod nesa ddim yn glir, ond bu ffrwgwd a saethu gan ladd rhwng 9 ac 13 person ac anafwyd 60, i gyd yn Almaenwyr ethnig, galwyd y gyflafan yn Marburger Blutsonntag yn Almaeneg,[6] a Mariborska krvava nedelja yn Slofeneg.

Roedd ffynonellau Awstria yn cyhuddo milwyr Maister o saethu heb achos, tra bod tystion o Slofenia, fel Maks Pohar, yn tystio bod yr Awstriaid (rhai yn dal i fod yng ngwisgoedd y sefydliad parafilwrol pro-Awstria o’r enw’r "Gwarchodlu Gwyrdd") wedi ymosod ar y milwyr Slofenaidd oedd yn gwarchod neuadd y ddinas. Honnir i Almaenwyr Awstria ymosod ar arolygydd yr heddlu, Ivan Senekovič, ac yna pwyso tuag at y milwyr o Slofenia o flaen neuadd y ddinas. Mae fersiwn Slofenia o’r digwyddiad hwn yn cynnwys Awstria yn tanio llawddryll i gyfeiriad y milwyr o Slofenia, a ymatebodd yn ddigymell trwy danio i’r dorf sifil. Daeth y digwyddiad yn adnabyddus yn Almaeneg fel y Marburger Blutsonntag yn Almaeneg a Mariborska krvava nedelja yn Slofeneg (ill dau yn golygu "Sul Waedlyd Marburg").

Felly nid oedd y ddirprwyaeth heddwch yn gallu cynnig ateb. Daeth ymosodiad gan Weriniaeth yr Almaen-Awstria ar 4 Chwefror 1919, lle bu’n rhaid i Maister dynnu’n ôl yn rhannol o Styria ond dal i lwyddo i warchod Maribor a’r ardal o’i chwmpas. Llofnodwyd cytundeb o'r diwedd ar 13 Chwefror 1919, a dderbyniwyd gan y ddwy lywodraeth a'i gadarnhau gan Gytundeb Saint-Germain.

Ym mis Tachwedd 1919, ymunodd lluoedd Maister â thramgwydd byddin SHS yng Ngharinthia. Ymunodd Maister â nhw yn ddiweddarach a chymryd rhan o gipio Klagenfurt. Ar ôl y Refferendwm Carinthian, lle penderfynodd mwyafrif y boblogaeth Slofenaidd leol aros yn rhan o Awstria, tynnodd Maister yn ôl i fywyd preifat. Treuliodd y rhan fwyaf o'i oes ddiweddarach mewn ystâd ger Planina yn Carniola Fewnol.

Cipio a Cholli Klagenfurt golygu

Ar 28 Mai 28 1919 gorymdeithiodd Rudolf Maister eto, y tro hwn ynghyd ag unedau Serbaidd, yng Ngharinthia a meddiannu tref bwysig Klagenfurt (Celovec yn Slofeneg) ar 6 Mehefin - tref arall oedd yn Almaeneg ei hiaith gan mwyaf ond â chefng gwlad Slofeneg gref. Yn anffodus i Maister, bu’n rhaid iddo ei adael ond ar gais Cyngor Goruchaf y Cynghreiriaid ym Mharis ar 18 Medi 1919. Yn ôl Cytundeb Saint-Germain 10 Medi 1919, ar gyfer De Carinthia, er mawr chwerwder y Cadfridog Maister, dyfarnwyd y bydd refferendwm ar ddyfodol y dref a'r ardal. Ar y dechrau roedd milwyr SHS yn meddiannu De Carinthia ("Parth A"). Roedd y refferendwm ar 10 Hydref 1920 o blaid Awstria. Ar ôl hynny, cymerodd brotestiadau diplomyddol rhyngwladol i dynnu holl filwyr SHS o Awstria yn ôl i'w ffiniau newydd eu sefydlu (ac sy'n dal yn ddilys) erbyn Tachwedd 22, 1920.

Y Ffin â'r Eidal golygu

Rhwng 1921 a 1923 roedd y Cadfridog Maister yn gadeirydd y Comisiwn Iwgoslafia ar gyfer rheoleiddio'r ffin â'r Eidal. O'i chymharu ag Awstria, 'doedd ywladwriaeth SHS newydd ddim mewn sefyllfa fanteisiol y tro yma gan bod Yr Eidal wedi ymladd gyda'r Cynghreiriaid hefyd yn erbyn Awstria-Hwngari. Roedd yr Eidal hefyd wedi ymladd yn ffyrnig yn erbyn lluoedd Awstria-Hwngari oedd yn cynnwys milwyr Slofenaidd a Chroateg ym mrwydraur Isonzo. O ganlyniad gwobrwywyd yr Eidal gan y Cynghreiriaid gan gynnig neu adael i'r Eidal gadw, y cyfan o benrhyn Istria (y mae eu rhan fwyaf gogleddol heddiw yn perthyn i Slofenia wedi setlad yr Ail Ryfel Byd, ond hefyd y Karst a Dyffryn Isonzo Slofenaidd. Roedd hyn oll yn cynnwys stribed boblog o Slofeniaid o dan lywodraeth yr Eidal, ac wedi 1922 Eidal Ffasgaidd Mussolini. O ganlyniad, nid oedd bron dim i'w ennill yn y trafodaethau gyda'r Eidal.

Yn 1923 ymddeolodd Maister yn erbyn ei ewyllys fel Brigadydd Cyffredinol a chyda "Urdd yr Eryr Wen gyda Chleddyf III, Lefel ardderchog".

Ymddeol golygu

Ysgrifennodd Maister farddoniaeth hefyd, a gyhoeddodd mewn dwy gyfrol a gasglwyd, ym 1904 ac ym 1929. Mae'r rhan fwyaf o'i farddoniaeth yn dilyn estheteg Ôl-Rhamantaidd, ac mae barddoniaeth delynegol a gwladgarol Slofenaidd Simon Jenko, Simon Gregorčič ac Anton Aškerc yn dylanwadu arni. .

Cofiannau i Maister golygu

Mae rhan hollol ganolog Maister wrth lunio ffiniau newydd Iwsolafia ac o ganlyniad Slofenia yn bwysig iawn i'r Slofeniaid. Ceir sawl cofeb iddo yn y wlad.[7] Ceir dros 20 gymdeithas yn ei goffau ar draws Slofenia.[8]

  • Cerflun o Maister fel marchog, sgwâr o flaen prif orsaf drennau a bysiau brifddinas, Ljubljana. Codwyd yn 1999.[8]
  • Cerflun ar Trg generala Maister, ym Maribor [9]
  • Tŵr pren 25m o uchder a godwyd yn 1963 ac yna a adnewyddwyd a newidiwyd am dŵr metal 17m yn 1981, y Maistrov razgledni stolp yn Zavrh ger Maribor[7][10][11]
  • Ystafell Goffa yn Voličina lle arferau Masiter dreilio ei wyliau.[7]
  • Enwir sawl sgwâr yn y wlad ar ôl Rudolf Maister gan gynnwys Trg generala Maistra ym Maribor
  • Canolfan ysgol yn dwyn ei enw yn ei dref enedigol Kamnik, Canolfan Šolski Rudolfa Maistra[12]
  • Parc goffa yn Ljubno ob Savinji[13]

Dena Rudolf Maister golygu

Yn 2005 sefydlwyd 23 Tachwedd fel Dena Rudolfa Maistera ("Diwrnod Rudolf Maister" - defnyddir y cyflwr genidol yn y Slofeneg) i gofnodi cipio a chadw Maribor a rhan sylweddol o ogledd dwyrain Slofenia, i'r wlad. Mae'n un o 'wyliau'r wladwriaeth' yn Slofenia, sy'n golygu ei bod yn ddiwrnod gwaith gyffredin i'r boblogaeth ond ceir protocol a digwyddiadau swyddogol gan adrannau o'r Llywodraeth.[14] Ceir seremoni swyddogol gan uchel swyddogion llywodraeth a lluoedd arfog Gwerinaieth Slofenia i gofnodi'r diwrnod.

Oriel golygu

  •  
    Ysgol Farchogaeth i Swyddogion Troedfilwyr yn Ljubljan, Maister ar y blaen, 1896/7
  •  
    Dathliad rhyddhad ym Maribor, Rhagfyr 15, 1918. Y fyddin, ysgolion, a sifiliaid mewn offeren ger bron y Cadfridog
  •  
    eremoni galaru ar farwolaeth y Cadfridog Maister, 1934
  •  
    Trg generala Maistra, Maribor 1960
  •  
    Y Weinyddiaeth Amddiffyn yn nodi diwrnod Dan Rudolfa Maistra (Diwrnod Rudolf Miastra), 2016
  •  
    Diwrnod Rudolf Maister, gydag Uchel Swyddogion, 2014
  •  
    Coffau Dnevu Rudolf Maistra, 2013
  •  
    Croesffordd strydoedd Partizanske ceste a Maistrove ulice, Maribor, 1961
  •  
    Maistrov stolp, Tŵr Golygfa er cof am Maister, yn Zavrh

Dolenni golygu

Cyfeiriadau golygu

  1. ↑ https://cemeteriesroute.eu/poi-details.aspx?t=1161&p=5720#prettyPhoto
  2. ↑ https://www.muzej-kamnik-on.net/en/exhibitions/rudolf-maister-patriot-general-cultural-figure-poet-bibliophile/
  3. ↑ Erwin Steinböck: Die Kämpfe um Radkersburg und im steirischen Grenzraum 1919. Österreichischer Bundesverlag, Wien 1983 ISBN 978-3-2150-5165-4 S. 46f.
  4. ↑ Michael John/Oto Luthar: Un-Verständnis der Kulturen: Multikulturalismus in Mitteleuropa in historischer Perspektive. Hermagoras Verlag, Klagenfurt 1997 ISBN 978-3-85013-51-08 S. 23
  5. ↑ https://cy.wikipedia.org/wiki/Maribor#Yr_Ail_Ryfel_Byd
  6. ↑ https://www.diepresse.com/448662/janner-1919-der-bluttag-von-marburg-a-d-drau
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 https://www.culture.si/en/Memorial_Room_of_General_Rudolf_Maister-Vojanov,_Voli%C4%8Dina
  8. ↑ 8.0 8.1 "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-12-30. Cyrchwyd 2019-10-21.
  9. ↑ http://www.geopedia.si/#T105_F11689:8_x550143_y157718_s19_b4
  10. ↑ https://discoverptuj.eu/maistrov-stolp-na-zavrhu/
  11. ↑ http://tdrmv-zavrh.si/znamenitostitdzavrh/razgledni-stolp
  12. ↑ gweler Website der Schule - Šolski Center Rudolfa Maistra Archifwyd 2019-10-21 yn y Peiriant Wayback.
  13. ↑ http://landezine.com/index.php/2010/05/general-maister-memorial-park/
  14. ↑ https://www.travel-slovenia.si/day-rudolf-maister/
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Rudolf_Maister&oldid=12282451"