Unbennaeth

Unbennaeth yw'r drefn wleidyddol lle llywodraethir glad gan unigolyn, yr unben, sy'n llywodraethu mewn dull awtocrataidd a heb ddod i rym trwy etifeddiaeth fel yn achos brenin.

Daw'r gair Cymraeg unben o'r elfennau 'un' + 'pen' (pennaeth, rheolwr). Mae'r gair cyfatebol yn y rhan fwyaf o iaeithoedd yn tarddu o'r gair Lladin dictatus. Tardda o gyfnod y Rhufain Hynafol pan roddwyd grym absoliwt i reolwr, dros dro yn unig, mewn argyfwng gwladol.

Democracy Index gan gylchgrawn The Economist, 2006. Mae'r rhan fwyaf o'r gwledydd mewn lliw tywyll, h.y. y rhai llai democrataidd, yn unbennaethau, y rhan fwyaf yn Affrica ac Asia.

Defnyddir gwahanol deitlau gan yr unben i ddynodi ei safle, yn aml yn fersiynau o'r gair "arweinydd". Ymhlith yr esiamplau mwyaf adnabyddus o'r 20fed ganrif mae:

• Francisco Franco, el Caudillo, Sbaen
• Adolf Hitler, Der Führer, yr Almaen
• Benito Mussolini, il Duce, yr Eidal
• Kim Il-sung, yr Arweinydd Mawr, Gogledd Corea
• Nicolae Ceauşescu, 'Conducător, Romania