Vladimir Tatlin
Roedd Vladimir Yevgraphovich Tatlin (Rwsieg: Влади́мир Евгра́фович Та́тлин; (28 Rhagfyr 1885 – 31 Mai 1953)[1] yn arlunydd a phensaer o Ymerodraeth Rwsia/Undeb Sofietaidd. Gyda Kazimir Malevich roedd yn un o’r ddau berson pwysicaf yn y mudiad celfyddydol avant garde yn Rwsia yn y 1920au. Yn ddiweddarach fe ddaeth yn amlwg yn y mudiad celf Lluniadaeth, (Constructivism).
| Vladimir Tatlin | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 16 Rhagfyr 1885 (yn y Calendr Iwliaidd)  Kharkiv |
| Bu farw | 31 Mai 1953 o clefyd heintus Moscfa |
| Dinasyddiaeth | Ymerodraeth Rwsia, Yr Undeb Sofietaidd |
| Alma mater |
|
| Galwedigaeth | arlunydd, pensaer, cerflunydd, academydd, darlunydd, cynllunydd llwyfan, cynllunydd, gwneuthurwr printiau, artist cydosodiad, gludweithiwr, drafftsmon |
| Adnabyddus am | Tŵr Tatlin |
| Arddull | architectural view, figure, noethlun, portread, bywyd llonydd |
| Mudiad | Adeileddiaeth |
| Plant | Anatoly Romov |
Cofir Taltin yn bennaf am Dŵr Tatlin, neu'r prosiect ar gyfer y Gofeb i'r Drydedd Rhyngwladol (1919–20) [2], oedd yn gynllun i godi tŵr anferthol na chafodd erioed mo'i adeiladu [3]. Bwriad Tatlin oedd codi’r tŵr ym Mhetrograd (St. Petersburg yn awr) yn dilyn y Chwyldro Bolsieficaidd ym 1917, fel pencadlys i'r mudiad comiwnyddol y Comintern (y Drydedd Rhyngwladol).
Bywyd a gwaith golygu
Ganwyd Tatlin yn Kharkov (dwyrain Wcráin yn yr hen Ymerodraeth Rwseg,[4] yn fab i beiriannydd rheilffordd a bardd. Dechreuodd ei yrfa gelfyddydol fel peintiwr iconau ym Moscow ac fe fynychodd Ysgol Peintio, Cerfluniaeth a Phensaernïaeth Moscow. Roedd hefyd yn gerddor proffesiynol ac fe berfformiodd dramor.
Fe ddaeth yn enwog am Tŵr Tatlin ei gynlluniau i adeiladu tŵr anferthol i goffau’r Chwyldro Bolsieficaid ac fel pencadlys i'r mudiad comiwnyddol y Comintern (y Drydedd Rhyngwladol). Ni chafodd y tŵr ei godi a hyd yn oed petai'r cyflenwad enfawr o ddur wedi bod ar gael yn Rwsia ar y pryd; (roedd y wlad yn dioddef argyfwng economaidd, prinder adnoddau sylfaenol a helyntion gwleidyddol) ac mae amheuaeth ddifrifol a oedd yr adeilad yn ymarferol o gwbl [5].
Roedd y tŵr i fod yn steil lluniadaeth (constructivist) i'w adeiladu o ddefnyddiau diwydiannol: haearn, gwydr a dur. Yn ei ddefnyddiau, siâp a'i ddefnydd, roedd i fod yn symbol blaenllaw o fodernedd ac yn llawer uwch na Thŵr Eiffel ym Mharis. Prif ffurf y tŵr oedd troell dwbwl oedd i godi hyd at 400 medr o uchder [6] oedd i gludo'r ymwelwyr gyda chymorth amryw o ddyfeisiadau mecanyddol. Y prif fframwaith oedd gynnwys pedwar strwythur geometreg - ciwb, pyramid a silindr. Y bwriad oedd i'r strwythurau hyn troi ar wahanol raddfeydd o gyflymdra. Y ciwb i droi’n gylch cyfan mewn blwyddyn gron, y pyramid i droi’n gylch cyfan mewn mis a’r silindr unwaith y diwrnod.
Mae Tatlin hefyd yn cael ei gysylltu gyda chelfyddyd lluniadaeth wedi Chwyldro Rwsia gyda'i waith gwrth-gerfwedd (counter-relief), tri dimensiwn a wnaethpwyd o goed a dur.[7]
Creodd Tatlin y cerfluniau yma i gwestiynu syniadau traddodiadol celf, ni ystyriodd ei hun fel lluniadaethwr (constructivist) fel y cyfryw a gwrthwynebodd lawer o syniadau'r mudiad. Roedd lluniadaethwyr amlwg diweddarach yn cynnwys Varvara Stepanova, Alexander Rodchenko, Manuel Rendón Seminario, Joaquín Torres García, László Moholy-Nagy, Antoine Pevsner a Naum Gabo.
Er yn gyd-weithwyr ar y dechrau, cafodd Tatlin a Malevich ddadleuon ffyrnig ar adeg yr Arddangosfa 0.10 ym 1915 (ymhell cyn genedigaeth lluniadaeth) dros waith suprematist a arddangoswyd gan Malevich.
Claddwyd Tatlin ym mynwent Novodevichy, Moscow.
Cyfeiriadau golygu
- ↑ Lynton, Norbert (2009). Tatlin's Tower: Monument to Revolution. New Haven: Yale University Press. t. 1. ISBN 0300111304.
- ↑ Honour, H. and Fleming, J. (2009) A World History of Art. 7th edn. London: Laurence King Publishing, tud. 819. ISBN 9781856695848
- ↑ Janson, H.W. (1995) History of Art. 5ed rhifyn. Revised and expanded by Anthony F. Janson. Llundain: Thames & Hudson, tud. 820. ISBN 0500237018
- ↑ Lynton 2009 1",
- ↑ Gray1986
- ↑ Ching, Francis D.K., et al. (2011). Global History of Architecture. Ail rifyn. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, Inc., tud. 716.
- ↑ Tatlin, Vladimir Evgrafovich: Counter-relief (Material Assortment).The State Tretyakov Gallery, 2013. Adalwyd 10 Mai 2013.