William Thomas Rowland Powell

AS (1815-1878)

Roedd William Thomas Rowland Powell, (3 Awst 1815 - 13 Mai 1878) yn dirfeddiannwr ac yn wleidydd Cymreig a wasanaethodd fel Aelod Seneddol Ceidwadol Ceredigion rhwng 1859 a 1865[1].

William Thomas Rowland Powell
Ganwyd1815 Edit this on Wikidata
Abertawe Edit this on Wikidata
Bu farw1878 Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Cymru Cymru
Galwedigaethgwleidydd Edit this on Wikidata
SwyddAelod o 18fed Senedd y Deyrnas Unedig Edit this on Wikidata
Plaid Wleidyddoly Blaid Geidwadol Edit this on Wikidata
TadWilliam Edward Powell Edit this on Wikidata

Bywyd Personol golygu

Ganwyd Powell yn Abertawe, yn fab i William Edward Powell, Nanteos a Laura Edwyna, merch James Sackville Tufton Phelp o Coston House, Swydd Gaerlŷr ei wraig gyntaf.

Cafodd ei addysgu yn Ysgol Westminster.

Priododd Rosa Edwyna, merch William George Cherry, Buckland, Swydd Henffordd ym 1839. Bu iddynt un mab y bardd, cyfieithydd a "dyn od" George Powell (1842 - 1882) a merch, Harriet. Bu farw Harriet o'r diciâu yn 13 mlwydd oed. Roedd ei briodas yn un anhapus a bu Powell a'i wraig byw ar wahân (er heb ysgaru), yn bennaf gan fod William wedi cael perthnasau all briodasol gydag athrawes breifat ei blant[2]. Bu farw, Laura ei wraig ym 1860.

Gyrfa golygu

Wedi ymadael a'r ysgol prynwyd comisiwn i Powell yn 37ain Catrawd y Troedfilwyr. Bu'n gwasanaethu yn India'r Gorllewin cyn ymadael a'r fyddin, gyda rheng Capten, ym 1854. Wedi ymddeol o'r fyddin reolaidd fe wasanaethodd fel Cadlywydd ar Filisia Ceredigion.

Gyrfa Wleidyddol golygu

Penderfynodd Ernest Vaughan, 4ydd Iarll Lisburne, AS Ceidwadol Ceredigion i sefyll i lawr o San Steffan ar adeg etholiad cyffredinol 1859 oherwydd afiechyd. Dewiswyd Powell i sefyll yn ei le. Llwyddodd i gadw'r sedd ar ran y Ceidwadwyr. Ychydig wedi ei ethol torrodd iechyd Powell hefyd. Roedd ganddo afiechyd a oedd yn achosi parlys o'i ganol i lawr a bu'n rhaid iddo ddefnyddio Cadair Caerfaddon (cadair olwyn) i symud o gwmpas. Oherwydd ei salwch, prin fu ei gyfraniad seneddol a phenderfynodd beidio ceisio amddiffyn ei sedd yn etholiad 1865.

Achos Lewis v Powell golygu

Ym mis Chwefror 1864 bu nifer o bobl yn aros yn Nanteos i fwynhau campau cefn gwlad megis hela. Yn eu mysg roedd dynes o'r enw Margaretta Lewis. Gwnaed sylw hwyliog yn y gymdeithas am y traddodiad bod gan fenyw'r hawl i ofyn llaw dyn mewn priodas yn ystod blwyddyn naid [3]. Roedd 1864 yn flwyddyn naid a gofynnodd Lewis i Powell ei phriodi hi ac fe gydsyniodd. Wedi gwneud yr addewid fe wahoddodd Powell Miss Lewis i'w cartref yn Llundain a bu dyweddïad rhyngddynt. Yn y cyfnod nid y gwasanaeth yn yr eglwys oedd ystyr priodas, y briodas oedd y weithred o wneud dau gorff yn un trwy gyfathrach rywiol. Roedd Powell wedi ei barlysu yn llwyr mewn un goes ac yn rhannol yn y llall. Wedi clywed am y trefniant cynghorodd meddyg Powell iddo ei fod yn annhebygol y byddai'n gallu cyflawni'r weithred priodasol a phe bai’n trio, gallasai'r cynnwrf ei ladd. Ar gyngor ei deulu a'i gyfeillion penderfynodd torri'r dyweddïad. Aeth Miss Lewis ag ef i'r llys gan ofyn £50,000 o iawndal am dorri cytundeb (tua £4.5 miliwn ar werth cyfatebol yn 2018)[4]. Penderfynwyd bod Powell wedi torri'r cytundeb, ond gan nad oedd gobaith cael wir briodas o'r cytundeb dyfarnwyd dim ond £2,000 i Miss Lewis. Swm sylweddol (£180,000 cyfredol[4]) ond llawer llai na'i hawliad [5].

Marwolaeth golygu

Bu farw Powell yn y Crystal Palace Hotel, Norwood, ger Llundain o'r parlys bu'n ei boeni am flynyddoedd cynt ym 1878 yn 62 mlwydd oed. Rhoddwyd ei weddillion i orwedd yng nghladdgell teulu Nanteos yn Eglwys Llanbadarn [6].

Cyfeiriadau golygu

  1. Y Bywgraffiadur POWELL, (TEULU) Nanteos adalwyd 02/04/2018
  2. Nanteos online adalwyd 02/04/2018
  3. "POWELLvLEWIS - The Aberystwith Observer". David Jenkins. 1865-02-18. Cyrchwyd 2018-04-02.
  4. 4.0 4.1 "Measuring Worth". Measuring Worth. Cyrchwyd 01/04/2018. Check date values in: |access-date= (help)
  5. "LEWISVERSUSPOWELL - The Aberystwith Observer". David Jenkins. 1865-02-18. Cyrchwyd 2018-04-02.
  6. "11ITHELATECOLONELPOWELL - The Aberystwith Observer". David Jenkins. 1878-05-18. Cyrchwyd 2018-04-02.
Senedd y Deyrnas Unedig
Rhagflaenydd:
Iarll Lisburne
Aelod Seneddol Ceredigion
18591865
Olynydd:
Thomas Davies Lloyd