Mae'r corn Ffrengig (sydd ers y 1930au yn cael ei adnabod mewn rhai cylchoedd cerddoriaeth proffesiynol fel y "corn") yn offeryn pres sydd wedi'i wneud o diwbiau wedi'u lapio mewn troad gyda chloch lydan. Y corn dwbl yn F/B♭ (sydd, yn dechnegol, yn amrywiad o gorn Almaenig) yw'r corn a ddefnyddir amlaf gan chwaraewyr mewn cerddorfeydd a bandiau proffesiynol. Gelwir cerddor sy'n chwarae corn Ffrengig yn chwaraewr corn.

Corn Ffrengig
Enghraifft o'r canlynolmath o offeryn cerdd Edit this on Wikidata
Mathvalve horns, horn Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Corn gyda thair falf Perinet

Mae'r traw yn cael ei reoli drwy gyfuniad o'r ffactorau canlynol: cyflymder yr aer sy'n chwythu trwy'r offeryn (a reolir gan ysgyfaint a diaffram thorasig y chwaraewr); diamedr a thensiwn agorfa'r gwefusau yn y geg (gan gyhyrau gwefus y chwaraewr — yr embouchure); hefyd, mewn corn Ffrengig modern, rheolaeth y falfiau ar y llaw chwith, sy'n mynd â'r aer i rannau ychwanegol o'r tiwbiau. Mae gan y rhan fwyaf o gyrn falfiau cylchdro a weithredir gyda lifer, ond mae rhai, yn enwedig cyrn hŷn, yn defnyddio falfiau piston (tebyg i utgorn) ac mae'r corn Fienna yn falfiau piston dwbl, neu bwmpenfalfiau. Mae cyfeiriad y gloch tuag yn ôl yn ymwneud â'r dymuniad i greu sain mwy gwannaidd mewn cyngherddau, yn wahanol i ansawdd mwy treiddgar y trwmped. Gelwir corn heb falfiau yn gorn naturiol, yn newid traw ar hyd harmonïau naturiol yr offeryn (yn debyg i helgorn). Gall traw gael ei reoli hefyd gan safle'r llaw yn y gloch, gan leihau diamedr y gloch. Gellir codi neu ostwng traw unrhyw nodyn yn hawdd trwy addasu safle'r llaw yn y gloch.[1]

Mae tair falf yn rheoli llif yr aer yn y corn sengl, sy'n cael ei diwnio i F neu weithiau B♭. Mae gan y corn dwbl mwy cyffredin bedwerydd falf sbarduno, wedi'i reoli fel arfer gan y bawd, sy'n cyfeirio'r aer i un set o diwbiau wedi'u tiwnio i F neu un arall wedi ei diwnio i B♭ sy'n ymestyn ystod y corn i dros bedair wythfed ac sy'n gallu cyfuno â ffliwtiau neu clarinets mewn ensemble chwythbrennau. Mae gan gyrn triphlyg bum falf, wedi'u tiwnio fel arfer i F, B♭, a descant E♭ neu F. Mae yna hefyd gyrn dwbl gyda phum falf wedi'u tiwnio i B♭, descant E♭ neu F, a falf stopio, sydd yn hwyluso'r dechneg anodd a chymhleth o stopio dwylo[2], er bod y rhain yn brinnach. Mae dyblau desgant, sydd fel arfer yn darparu canghennau B♭ ac alto F, hefyd yn gyffredin.

Mae elfen hanfodol wrth chwarae'r corn yw ymwneud â'r cetyn ceg. Y rhan fwyaf o'r amser, gosodir y cetyn ceg yng nghanol y gwefusau, ond, oherwydd gwahaniaethau yn ffurfiant gwefusau a dannedd chwaraewyr, mae rhai yn tueddu i chwarae gyda'r cetyn ceg ychydig oddi ar y canol.[3] Er bod union leoliad y cetyn ceg o un ochr i'r llall yn amrywio ar gyfer y rhan fwyaf o chwaraewyr corn, mae lleoliad uchder y geg yn gyffredinol ddwy ran o dair ar y wefus uchaf a thraean ar y wefus isaf.[3] Wrth chwarae nodau uwch, mae mwyafrif y chwaraewyr yn rhoi ychydig bach o bwysau ychwanegol ar y gwefusau gan ddefnyddio'r cetyn ceg. Fodd bynnag, mae hyn yn annymunol o safbwynt dygnwch a thôn: mae pwysau gormodol ar y geg yn golygu bod y sŵn corn yn cael ei orfodi ac yn galed, a'i fod yn lleihau stamina'r chwaraewr oherwydd y llif gwaed cyfyngedig i'r gwefusau a'r cyhyrau gwefus.[3]

Cyfeiriadau

golygu
  1. Whitener, Scott and Cathy L. (1990). A complete guide to brass : instruments and pedagogy. New York: Schirmer Books. tt. 40, 44. ISBN 978-0028728612. OCLC 19128016.
  2. Pope, Ken. "Alexander 107 Descant w/Stopping Valve - $7800". Pope Instrument Repair (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-02-22. Cyrchwyd 2018-02-22.
  3. 3.0 3.1 3.2 Farkas, Philip (1956). The art of French horn playing: a treatise on the problems and techniques of French Horn playing …. Evanston, Il.: Summy-Birchard. tt. 6, 21, 65. ISBN 978-0874870213. OCLC 5587694.