Cyflymydd gronynnol

Mae cyflymydd gronynnol (Saesneg: Particle accelerator) yn ddyfais sy'n defnyddio cerrynt trydanol i yrru gronynnau gwefredig i fuaneddau (neu gyflymder) uchel. Mae teledu CRT yn ffurf syml o gyflymydd gronynnol.[1]

Cyflymydd gronynnol
Enghraifft o'r canlynolnuclear technology Edit this on Wikidata
Mathdyfais, cyfleuster Edit this on Wikidata
Rhan offiseg cyflymydd Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Diagram o gyflymydd Van de Graaff electrostatig. Cydrannau:
1. Sffêr metal, gwag
2. Electrod
3. Rholiwr uchaf (e.e. gwydr acrylig)
4. Ochr y gwregys gyda gwefr posydd
5. Ochr arall y gwregys gyda gwefr negydd
6. Rhowliwr isaf, metal
7. Electrod isaf (daearwyd)
8. Sffêr metal gyda gwefr negydd
9. Sbarc a gynhyrchwyd gan y gwahaniaeth mewn potensial.
Diagram o'r cysyniad o gyflymydd Ising/Widerøe (1928)

Mae'r cyflymyddion mawr yn fwyaf adnabyddus o fewn ffiseg fel gwrthdrawyddion e.e. Gwrthdrawydd Hadronnau Mawr ar safle CERN yn y Swistir. Cânt hefyd eu defnyddio ar gyfer peiriannau mewn labordai oncoleg neu mewn astudiaeth o fater dwys mewn ffiseg. Credir bod dros 30,000 o gyflymyddion drwy'r byd.[2]

Cyfeiriadau golygu

  1. Livingston, M. S.; Blewett, J. (1962). Cyflymydd gronynnol (Particle Accelerators). Efrog Newydd: McGraw-Hill. ISBN 1-114-44384-0.
  2. Witman, Sarah. "Ten things you might not know about particle accelerators". Symmetry Magazine. Fermi National Accelerator Laboratory. Cyrchwyd 21 Ebrill 2014.