Deddfau Penyd yn erbyn Cymru 1402
Set o gyfreithiau gormesol ac apartheid a basiwyd gan Senedd Lloegr yn 1402 yn erbyn y Cymry oedd y Deddfau Penyd yn erbyn Cymru 1402. Fe'u cynlluniwyd i sefydlu goruchafiaeth Seisnig yng Nghymru yn ystod Rhyfel Annibyniaeth Cymru/ Gwrthryfel Glyndŵr (1400–1415), dan arweiniad Owain Glyndŵr. Mae sawl haneswyr wedi awgrymu bod hyn yn ei hanfod wedi sefydlu cyfundrefn apartheid yn erbyn y Cymry.
Yr oedd y deddfau hyn yn gwahardd y Cymry rhag cael uwch swydd gyhoeddus, dwyn arfau na phrynu eiddo yn nhrefi Lloegr.[1] Gwaharddwyd pob ymgasgliad cyhoeddus, a chyfyngwyd ar addysg plant Cymru.[1] Daeth Saeson a briododd ferched Cymreig hefyd o dan y cyfreithiau hyn.
Ail-gadarnhawyd y deddfau yn 1431, 1433 a 1471 yn erbyn yCymry ac ni chawsant eu dileu o'r llyfrau cerflun tan 1624.
Roedd deddfau cosb yn berthnasol i'r Cymry yn 1402 golygu
Cyflwynwyd fesurau llym y Deddfau Pennyd yn 1402 yn dilyn dechrau Owain Glyn Dŵr. Y termau oedd: [2] [3]
- Ni chaiff Sais ei gollfarnu gan Gymro yng Nghymru (gan gynnwys Cymro trwy briodas);
- Yn erbyn gweinidogion gwastraffus etc. yng Nghymru
- Yn erbyn cynulleidfaoedd yng Nghymru (gwaharddwyd cyfarfodydd cyhoeddus)
- Ni chaiff Cymry fod yn arfog
- Ni cheir cario lluniaeth nac arfwisg i Gymru (gwaharddwyd Sais rhag cludo arfwisg i Gymru neu Gymro i feddu eitemau brwydr o'r fath)
- Ni chaiff Cymry gestyll ac ati (dim ond y cestyll o gyfnod Edward I y caniatawyd eu defnyddio)
- Ni chaiff unrhyw Gymro gymryd y swydd ("Cyfiawnder, Chamberlain, Canghellor, Trysorydd, Siryf, Stiward, Cwnstabl y Castell, Derbynnydd, Esgeator, Crwner, na Phrif Goedwigwr nac unrhyw Swyddog arall, na Cheidwad y Cofnodion, nac Is-gapten yn yr un o'r uchod). Swyddfeydd mewn unrhyw ran o Gymru, na Chyngor unrhyw arglwydd Seisnig…”)
Ym 1431, 1433 a 1471 mynnodd Senedd Lloegr ailddatgan y Deddfau Cosb.[4] Ni chafodd y cyfreithiau eu dileu o'r llyfrau stadud tan 1624. [5]
Effeithiau golygu
Dywed yr hanesydd Glanmor Williams fod y cyfreithiau yn atgoffa 'r Cymry eu bod yn israddol a'u hatgoffa o'i hansicrwydd (er fod eithriadau iddynt wedi bod yn ymarferol). Arhosodd y cyfreithiau ar y llyfr statud ac roedd y Cymry'n digio arnyn nhw. [6]
Dywed yr awdur, Gareth Elwyn Jones fod y Deddfau Cosb wedi ceisio ffurfio system apartheid.[7] Mae'r hanesydd Cymreig, RR Davies yn awgrymu bod hyn yn ei hanfod wedi sefydlu cyfundrefn apartheid neu apartheid cyfreithiol yng Nghymru yn dilyn pasio'r deddfau.[8] Dywed yr hanesydd Cymreig Martin Johnes mai anaml y gweithredwyd y deddfau, ond eu bod yn symbol o anghydraddoldeb ethnig rhwng y Saeson a'r Cymry. Yn ôl Johnes, roedd y Cymry yn destun apartheid cyfreithiol a rheolaeth hiliol yn ystod y cyfnod canoloesol.[9] Mae’r gwleidydd, Adam Price hefyd wedi disgrifio’r deddfau cosbol fel rhai sy’n cyflwyno system o wahaniaethu ar sail hil sy’n gyfartal ag apartheid. [10]
Dywed Phil Carradice fod cyfreithiau goruchafiaeth y Saeson wedi annog mwy o ddynion i ymuno yn y Gwrthryfel Cymreig, dan arweiniad Owain Glyndŵr.[11] Awgrymir y farn hon hefyd gan yr awdur Jon Gower, sy’n dweud bod y Deddfau Penyd 1401-1402 wedi gwahardd y Cymry rhag ennill tir neu eiddo dros y ffin, neu rhag gwneud amddiffynfeydd i’w tai eu hunain, neu ddwyn arfau neu ymgynnull mewn niferoedd mawr, neu annog beirdd. Dywed fod y cyfreithiau hyn wedi annog y Cymry i wrthryfela.[12] Roedd y deddfau yn annog mwy o ddinasyddion Cymreig i gefnogi gwrthryfel Glyndŵr gyda llafurwyr, myfyrwyr a phendefigion Cymreig yn gadael Lloegr i gefnogi'r achos.[13]
Cyfeiriadau golygu
- ↑ 1.0 1.1 Archives, The National. "The National Archives - Exhibitions - Uniting the Kingdoms?". nationalarchives.gov.uk (yn Saesneg). Cyrchwyd 2020-09-07.
- ↑ "Penal laws applied to the Welsh in 1402". nationalarchives.gov.uk.
- ↑ Donovan, Owen (27 April 2020). "A Welsh Constitution II: Our Current Constitution". stateofwales.com.
- ↑ Davies, John (2007). A History of Wales. Penguin.
- ↑ Watkin, Thomas Glyn. The Legal History of Wales. University of Wales Press. t. 162.
- ↑ Williams, Glanmor (1993). Renewal and Reformation: Wales C. 1415-1642 (yn Saesneg). Oxford University Press. tt. 13, 14. ISBN 978-0-19-285277-9.
- ↑ Jones, Gareth Elwyn; Smith, Dai (1999). The People of Wales (yn Saesneg). Gomer. tt. 72. ISBN 978-1-85902-743-1.
- ↑ Davies, R. R. (2013-09-03). Owain Glyndwr - Prince of Wales (yn Saesneg). Y Lolfa. ISBN 978-1-84771-763-4.
- ↑ Johnes, Martin (2019-08-25). Wales: England's Colony (yn Saesneg). Parthian Books. tt. 54, 55, 67. ISBN 978-1-912681-56-3.
- ↑ Price, Adam (2018-12-20). Wales - The First and Final Colony (yn Saesneg). Y Lolfa. ISBN 978-1-78461-691-5.
- ↑ Carradice, Phil. "The Glyndŵr rebellion". BBC.co.uk.
- ↑ Gower, Jon (2013). The Story of Wales (yn Saesneg). BBC Books. t. 139. ISBN 978-1-84990-373-8.
- ↑ Rawlins, Jacob D. (2022-04-28). Publishing in Wales: Renaissance and Resistance (yn Saesneg). Cambridge University Press. ISBN 978-1-108-95267-5.