Lucius Sergius Catilina
Gwleidydd Rhufeinig oedd Lucius Sergius Catilina (108 CC – 62 CC). Disgrifir ef fel gwrthryfelwr gan awduron megis Cicero a Sallustius.
| Lucius Sergius Catilina | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 108 CC  Rhufain hynafol |
| Bu farw | 62 CC Pistoia |
| Dinasyddiaeth | Rhufain hynafol |
| Galwedigaeth | gwleidydd hynafol, Rhufeinig |
| Swydd | seneddwr Rhufeinig, Praetor, Propraetor |
| Mam | Belliena |
| Priod | Gratidia, Aurelia Orestilla |
Ganed ef i hen deulu uchelwrol oedd wedi colli dylanwad yn y blynyddoedd diwethaf. Roedd yn un o gefnogwyr Sulla, ac yn arweinydd carfan o wŷr ieuanc. Ymladdodd yn Rhyfel y Cyngheiriaid yn 98 CC – 88 CC, gan wasanaethu dan Gnaeus Pompeius Strabo yn 89 CC. Gwasanaethodd fel praetor yn 68 CC, yna'r flwyddyn ddilynol fel propraetor yn Affrica.
Methodd y cyfle i ymgeisio am swydd Conswl yn 66 CC, ac yn ôl Sallustius cynllwyniodd i lofruddio'r ddau gonswl yn 65 CC, ond methodd y cynllun. Yn 64 CC, ymgeisiodd am swydd Conswl eto ar gyfer 63 CC, ond yn ôl Cicero, roedd hefyd yn cynllwynio i gipio grym trwy drais. Cafodd Cicero wybod am y cynlluniau ar noson 27 Hydref, a chondemniodd Catilina mewn araith yn y Senedd. Gorfodwyd Catilina i ffoi i Etruria.
Ar 3 Rhagfyr, gorchymynodd Cicero, fel Conswl, gymeryd nifer o gefnogwyr amlwg Catilina i'r ddalfa. Wedi trafodaeth yn y Senedd, condemniwyd hwy i farwolaeth ar 5 Rhagfyr. Roedd Catilina wedi codi byddin yn Etruria, ond gorchfygwyd ef gan fyddin dan Gaius Antonius Hybrida yn gynnar yn 62, a lladdwyd Catilina yn y frwydr.