Nwy (arf rhyfel)
Math o arf cemegol yw nwy rhyfel. Mae arf cemegol yn wahanol i arf niwclear ac i arf fiolegel. Dyw rhyfela cemegol ddim yn dibynnu ar ffrwydradau.
Er fod rhyfela cemegol amrwd wedi bod yn rhan o ryfela ers miloedd o flynyddoedd,[1] adeg y Rhyfel Byd Cyntaf y defnyddiwyd nwy rhyfel modern gyntaf ar faes y gad.[2] I ddechrau defnyddid cemegau masnachol, gan gynnwys clorin a Ffosgen. Roedd y dulliau a ddefnyddid i wasgaru'r nwy adeg y brwydro yn amrwd ac yn aneffeithiol. Serch hynny gallai nifer y clwyfedig fod yn uchel. Roedd gwawr werdd i'r nwy ac iddo arglu'n gryf ac roedd hyn yn help i weld y nwy. Roedd ei lastwreiddio â dŵr yn lleihau ei effaith yn fawr.[3] Y defnydd cyntaf o arf cemegol oedd y defnydd o nwy dagrau. Doedd e ddim yn angeuol, ond yr oedd yn anablu'r milwyr rhag ymladd. Roedd clorin yn gwneud i'r llygaid, y trwyn, y gwddf a'r ysgyfaint yn lludus [4]
Rhyfel Byd Cyntaf golygu
Y Ffrancod oedd y cyntaf i ddefnyddio gwenwyn mewn rhyfel gan ddefnyddio nwy dagrau.Y defnydd cyntaf gan yr Almaenwyr o gemegau oedd o bromin a saethwyd at y Rwsiaid yn Ionawr 1915 ger y dref a adnybyddir heddiw fel Bolimow yng Ngwlad Pwyl.[5]
Y tro cyntaf i ddefnydd eang o gemegau fel arf rhyfel yn y Rhyfel Byd Cyntaf oedd ar 22 Ebrill 1915 pan yr ymosododd yr Almaenwyr ar filwyr Ffrainc, Canada ac Algeria ar ddechrau Ail Frwydr Ypres. Ychydig a laddwyd ond clwyfwyd llawer.
Cyfeiriadau golygu
- ↑ Syed, Tanya (2009-01-19), Ancient Persians 'gassed Romans', BBC, http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/7837826.stm, adalwyd 2009-02-21
- ↑ Irwin, Will (22 Ebrill 1915), "The Use of Poison Gas", New York Tribune, http://net.lib.byu.edu/~rdh7/wwi/1915/chlorgas.html
- ↑ For example, see: Chattaway, Frederick Daniel (22 December 1908). "The Action of Chlorine upon Urea Whereby a Dichloro Urea is Produced". Proceedings of the Royal Society of London 81 (549): 381–388. doi:10.1098/rspa.1908.0094. JSTOR 93011.
- ↑ Romano, James A.; Lukey, Brian J.; Salem, Harry (2007). Chemical warfare agents: chemistry, pharmacology, toxicology, and therapeutics (arg. 2nd). CRC Press. t. 5. ISBN 1-4200-4661-6.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
- ↑ "The First World War" (a Channel 4 documentary based on the book by Hew Strachan)
