Papur carbon

Mae papur carbon yn galluogi pobl i greu un neu fwy copi o ddalen wedi ysgrifennu neu ddarlunio arno gydag ysgrifbin neu deipio. Mae’r term e-bost cc sy’n golygu ‘copi carbon’ yn deillio o bapur carbon.

Papur carbon

Math	writing implement
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Dalen o bapur carbon paper, gyda'r ochr wedi gorchuddio â charbon ar y gwaelod

Dyblygiad testun i'w weld drwy bapur carbon

Hanes

Ym 1801, dyfeisiodd yr Eidalwr, Pellegrino Turri, bapur carbon i ddarparu'r inc ar gyfer ei beiriant teipio mecanyddol, math cynnar o deipiadur. Roedd ymddangosiad cyntaf y term wedi'i ddogfennu pan ffeiliodd y peiriannydd Saesneg, Ralph Wedgwood, batent ar gyfer ei " Stylographic Writer " ym 1806. Gwellodd ei hwylustod pan gafodd ei wneud â ffilm blastig a gyda dwy gornel gyferbyn wedi'u torri i hwyluso eu gwahanu oddi ar dogfennau eraill. Ers hynny fe'i disodlwyd i raddau helaeth gan ddefnyddio llungopïwyr.

Gwneithuriad

Mae papur carbon yn cynnwys tair elfen:

• cymorth papur neu ffilm blastig (polyester, polypropylen, ac ati)
• inc (du neu las) a ddefnyddir ar gyfer dyblygu
• inc argraffu yn ymgorffori brand y cwsmer a'i osod ar yr ochr gyferbyn â'r inc sy'n dyblygu.

Gwneir inciau dyblyg at ddau ddefnydd:

• du ar gyfer atgynhyrchu dogfennau wedi'u teipio
• glas neu ddu ar gyfer atgynhyrchu dogfennau mewn llawysgrifen gyda beiro

Nid dewis o liwiau yn unig mohono, mae'r inciau a ddefnyddir ar gyfer atgynhyrchu dogfennau wedi'u teipio yn ymateb i deipio'r peiriant, ond wrth ddefnyddio carbon "llaw" y pwysau a roddir sy'n gyfrifol am drosglwyddo'r inc.

Deunydd

Defnyddiwyd inciau'n seiliedig ar gwyr yn hanesyddol, ond erbyn ddiwedd yr 1960au ymddangosodd carbonau "adfywio", ac roedd yr inc yma yn seiliedig ar resin. Cyfiawnhawyd yr enw "adfywio" i'r graddau gan bod ardal a ddefnyddiwyd eisoes wedi'i "ail-incio" trwy fudo'r inc trwy'r resin, ychydig fel sbwng. Ffenomen amhosibl ei chael gydag inciau cwyr a oedd, mewn gwirionedd, â hyd oes byrrach. Ar ben hynny, roedd y defnydd o ffilmiau plastig yn ogystal ag inciau resin yn ei gwneud hi'n bosibl gwneud mwy o ddyblygiadau - hyd at ddeg copi o'i gymharu â dim ond pedwar neu bump â chwyr. Mae'r gorchudd hwn yn cynnwys cwyr fel 'cwyr Japan', paraffin, a charnauba ac olewau fel olein a rosin wedi'u cyfuno'n drylwyr â lliw.

Yn aml mae gan dalennau papur carbon ddwy gornel gyferbyn wedi'u torri (gweler y ddelwedd, y gornel chwith uchaf a'r gornel dde isaf). Gwneir y rhiciau hyn hi'n haws gwahanu'r dalennau papur carbon o'r bwndel o'r gwreiddiol a'r copïau - gellir dal y dogfennau yn y gornel chwith uchaf i ryddhau'r dalennau carbon yn hawdd, nad ydynt wedi'u pinsio.

Defnydd

Papur carbon oedd y prif gyfrwng atgynhyrchu ar gyfer samizdat, dull cyhoeddi a ddefnyddiwyd yn yr hen Undeb Sofietaidd er mwyn cyhoeddi llyfrau heb orfod defnyddio tai argraffu a reolir gan y wladwriaeth a pheryglu’r sensoriaeth neu’r carchar.

Dolenni allanol

• The Exciting History of Carbon Paper! Erthygl gan Kevin Laurence
• How to use carbon paper Fideo ar Youtube (2024)