Pier Aberystwyth

pier rhestredig Gradd II yn Aberystwyth

Pier Aberystwyth (Saesneg: Aberystwyth Royal Pier) oedd y pier gyntaf i'w agor yng Nghymru a hynny yn 1865. Wedi cyfres o ymosodiadau gan stormydd, mae'r pier gyfredol yn fersiwn byrrach o'r adeilad wreiddiol, a oedd yn 242 metr.

Pier Aberystwyth
Mathpier Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 1865 Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
LleoliadAberystwyth Edit this on Wikidata
SirAberystwyth Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Uwch y môr0.1 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau52.4159°N 4.0878°W Edit this on Wikidata
Map
Arddull pensaernïolyr Adfywiad Gothig Edit this on Wikidata
Statws treftadaethadeilad rhestredig Gradd II Edit this on Wikidata
Manylion

Adeiladu

golygu

Yn ystod canol 19g datblygodd Aberystwyth fel canolfan wyliau a cheisiwyd ei gwerthu fel y "Biarritz of Wales."[1] Comisiynodd consortiwm o fusnesau lleol o dan yr enw Aberystwyth Promenade Pier Company i'r peiriannydd Eugenius Birch, gynllunio ac adeiladu'r Pier ar y cyd â'r contractwyr lleol J.E. Dowson. Roedd gan y strwythur bracedi gwialen haearn, pentyrrau haearn bwrw a cholofnau ategol wedi'u crynhoi i'r graig. Cyfanswm y cost adeiladu oedd £13,600.[2]

Dyddiau Cynnar

golygu
 
'Aberystwith from the Castle' 1861; rhag-lun o'r Pier cyn iddi gael ei adeiladu

Agorwyd y Pier ar ddydd Gwener y Groglith yn 1865. Roedd yn rhaid i'r ymwelwyr dalu toll i gerdded arno a denwyd 7,000 o bobl ar y diwrod cyntaf hwnnw a oedd yn cyd-fynd gydag agoriad swyddogol llinell Reilffordd y Cambrian i Aberystwyth o Fachynlleth. Fodd bynnag, dyma oedd uchafbwynt y Pier dan ei berchnogion gwreiddiol - saith mis yn ddiweddarach, ym mis Ionawr 1866, achosodd storm fawr ddifrod difrifol a llusgwyd 30 metr (98 troedfedd) o ben pellaf y Pier i mewn i'r môr.[2]

Gan na allai'r perchnogion gwreiddiol fforddio ailosod yr adran a gollwyd, gwerthwyd y pier yn 1872. Disodlodd y perchnogion newydd y darn a gollwyd gydag adnewyddiad denheuach 70 metr (230 troedfedd) newydd, ac adeiladwyd oriel blaen newydd a chiosg lluniaeth.[2]

Ar ddiwedd y 19eg ychwanegwyd pafiliwn wydr newydd a gynlluniwyd gan Gordon Croydon-Marks ar y pen oedd ar y tir mawr. Codwyd hwn gan Bourne Engineering & Electrical Company, ac roedd yn cynnwys tair eil to gwydr, gyda'r gwaith haearn wedi'u haddurno mewn arddull Gothig. Gallai'r Pafiliwn newydd ddal 3,000 o bobl ac fe'i hagorwyd gan Dywysoges Cymru ar 26 Gorffennaf 1896.[2]

Y Pier yn 20g

golygu
 
Mynedfa'r Pier, 2018

Ar nos Wener 14 Ionawr 1938, tarodd storm gyda chyflymder gwynt hyd at 90 mya (140 km/h) tref Aberystwyth. Dinistriwyd y rhan fwyaf o'r Promenâd, ynghyd â 61m (200 troedfedd) o'r pier, gan ostwng ei hyd gan hanner. Cafodd nifer o eiddo ar lan y môr eu difrodi, gyda phob adeilad i'r gogledd o Neuadd y Brenin wedi e hefeithio a'r rheini ar Ffordd Fuddug (Victoria Rd) yn dioddef y difrod fwyaf. Dechreuodd y gwaith ar argae coffer amddiffynnol tan 1940, gyda chyfanswm costau adeiladu yn dod at £70,000 (sy'n cyfateb i £2.5m heddiw).[3]

Ystyriwyd bod risg diogelwch i'w ailadeiladu yn ystod yr Ail Ryfel Byd fel iddi ei chadw ar gau. Ac, er i beth gwaith cael ei gwneud wedi hynny, roedd mewn cyflwr mor wael ac erbyn y 1970au roedd rhan ohono mewn cyflwr mor ddrwg roedd rhan ohono ar gau.[2]

Ym 1979, prynwyd Pier Royal Aberystwyth gan y Don Leisure Group, ac yn 1986 gwariwyd £250,000 ar welliannau i weddill y pier 91m (299 troedfedd). Rhoddwyd caniatâd cynllunio ar gyfer adeiladu pier newydd ochr yn ochr â'r gwreiddiol, ond ni gwireddwyd y prosiect erioed. Agorwyd neuadd a bwyty snwcer newydd ym 1987, mewn pafiliwn wedi'i ailwampio.[2]

Heddiw, mae'r Pier yn cynnwys siop hufen iâ, tafarn, neuadd snwcer, bwyty, canolfan arcêd hap-chwarae a hefyd clwb nos.

Drudwy Aberystwyth

golygu
 
Drudwy'n ymgasglu uwchben y pier

Mae'r Pier yn gartref i filoedd o ddrudwy sy'n nythu yno yn yr Hydref.[4] Daw pobl i Bromenâd Aberystwyth yn unswydd i fwynhau edrych ac i ffotograffu cymylau neu 'sisial' o ddrudwy wrth iddynt hedfan o gylch y Pier ac yna noswylio yno.[5]

Cyfeiriadau

golygu
  1. "Ceredigion County Council - Bibliography of Cardiganshire 1600-1968 Aberystwyth". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-08-31. Cyrchwyd 2018-10-07.
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 https://web.archive.org/web/20131103141955/http://www.visitaberystwyth.com/index.php?option=com_content&view=article&id=56&Itemid=73&lang=en
  3. William Troughton (20 October 2009). "Aberystwyth's great storm of 1938". BBC Wales. Cyrchwyd 31 May 2010.
  4. http://news.bbc.co.uk/welsh/hi/newsid_6050000/newsid_6051000/6051060.stm
  5. https://twitter.com/traedmawr/status/922524776178036736?lang=bg

Dolenni allanol

golygu