Polisi un plentyn
Polisi rheoli poblogaeth yng Ngweriniaeth Tsieina yw'r polisi un plentyn, neu'r polisi cynllunio teuluol fel y'i gelwid yn swyddogol,[1]. Ystyria nifer o ddemograffwyr y term polisi "un plentyn" yn gamenw, am fod gan y polisi nifer o eithriadau: gall teuluoedd gwledig gael ail blentyn os yw'r plentyn cyntaf yn ferch neu'n anabl, ac nid yw lleiafrifoedd ethnig yn cael eu cynnwys o dan y ddeddfwriaeth. Caniateir i deuluoedd lle nad oes gan y fam na'r tad siblingiaid gael dau blentyn.[2] Eithrir trigolion yr Ardaloedd Gweinyddol Arbennig yn Hong Kong a Macau, yn ogystal ag estronwyr sy'n byw yn Tsieina. Yn 2007, amcangyfrifir fod 35.9% o boblogaeth Tsieina o dan reolaeth y polisi hwn.[3] Yn Tachwedd 2013, cyhoeddodd llywodraeth Tsiena y byddent yn llacio'r ddeddfwriaeth ymhellach drwy ganiatáu i deuluoedd gael dau blentyn os yw un o'r rhieni'n unig blentyn.[2]
Cyfwynwyd y polisi yn 1979 er mwyn delio â phroblemau cymdeithasol, economaidd ac amgylcheddol yn Tsieina..[4] Amcangyfrifa demograffwyr fod y polisi wedi atal 200 miliwn o enedigaethau rhwng 1979 a 2009.[5] Ystyrir y polisi yn ddadleuol yn Tsieina a thu hwnt oherwydd y dull y caiff y polisi ei weithredu ac oherwydd pryderon ynglŷn â chanlyniadau cymdeithasol negyddol.[6] Mae'r polisi wedi cael ei gysylltu â chynnydd yn y nifer o erthyliadau gorfodol, babanladdiad benywaidd, a than-adrodd[7] genedigaethau benywaidd, ac awgryma rhai taw dyma yw'r rheswm tu ôl anghydbwysedd rhyw Tsieina. Fodd bynnag, dangosodd arolwg a wnaed gan Ganolfan Ymchwil Pew yn 2008 fod 76% o boblogaeth Tsieina yn cefnogi'r polisi.[8]
Gweinyddir y polisi ar lefel rhanbarthol trwy roi dirwyon yn seilieidg ar incwm y teulu a ffactorau eraill. Ceir "Comisiynau Poblogaeth a Chynllunio Teuluol" (计划生育委员会) ar bob lefel o lywodraeth er mwyn hybu ymwybyddiaeth, cofrestru a chwblhau gwaith ymchwilio.[9]
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Information Office of the State Council Of the People's Republic of China (Awst 1995). Family Planning in China. Embassy of the People's Republic of China in Lithuania. Adran III paragraff 2.
- ↑ 2.0 2.1 Patti Waldmeir. China’s ‘one-child’ rethink marks symbolic shift.
- ↑ Most people free to have more child. China Daily (2007-07-11).
- ↑ Rocha da Silva, Pascal (2006). La politique de l'enfant unique en République populaire de Chine. University of Geneva.
- ↑ Experts challenge China's 1-child population claim.
- ↑ Hvistendahl, Mara (17 Medi 2010). Has China Outgrown The One-Child Policy?, tud. 1458–1461. DOI:10.1126/science.329.5998.1458
- ↑ Ar gyfer adroddiadau ynglŷn â than-adrodd neu oedi adrodd genedigaethau benywaidd, gweler y canlynol:
- The missing girls of China: a new demographic account, Cyfrol 17, Rhifyn 1. DOI:10.2307/1972351
- Merli, M. Giovanna (2000). Are births underreported in rural China?, Cyfrol 37, Rhifyn 1, tud. 109–126. DOI:10.2307/2648100
- ↑ The Chinese Celebrate Their Roaring Economy, As They Struggle With Its Costs. Pew Global Attitudes Project (2008-07-22).
- ↑ Dewey, Arthur E. Dewey (16 Rhagfyr 2004). One-Child Policy in China. Senior State Department.