Llety'r Filiast

Mae Llety'r Filiast yn gromlech a elwir yn garnedd gellog, sef gweddillion siambr gladdu o'r cyfnod Neolithig, sydd wedi'i lleoli ar y Gogarth ger Llandudno yn Sir Conwy; cyfeiriad grid SH772829.

Llety'r Filiast

Math	carnedd gellog, cromlech, safle archeolegol cynhanesyddol
Daearyddiaeth
Sir	Conwy
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	53.329158°N 3.845179°W
Cod OS	SH7721382950
Statws treftadaeth	heneb gofrestredig, Henebion Cenedlaethol Cymru
Manylion
Dynodwr Cadw	CN005

Gofal! Ceir cromlech arall o'r un enw a elwir hefyd yn Maen y Bardd, yn yr un sir

Archaeoleg

Gelwir y math hwn o siambr yn 'garnedd gellog hir' ac fe'i cofrestrwyd fel heneb gan Cadw gyda'r rhif SAM: CN005.

Defnyddiwyd yr heneb hon i gladdu'r meirw. Saif tua hanner ffordd i fyny'r Gogarth mewn llecyn o'r enw Maes-y-Fachrell. Ceir olion siambr bumochrog ar y safle. Mae pedwar o'r meini sy'n cynnal maen clo'r siambr yn sefyll o hyd ond mae darn o'r maen clo wedi torri'n rhydd. Dros y blynyddoedd cymerwyd llawer o ddeunydd y siambr a dim ond "sgerbwd" y siambr wreiddiol sy'n weddill erbyn hyn. Ceir mwynglawdd copr neolithig gerllaw a fu'n un o'r rhai mwyaf yn Ewrop.

Llên gwerin

Mae Llety'r Filiast yn enw amgen am gromlech Maen y Bardd, ger Rowen yn yr un sir. Mae'r enw'n tarddu o lên gwerin, ond does dim chwedl gysylltiedig â'r heneb hon wedi goroesi. Mae enwau cromlechi eraill sy'n cynnwys yr elfennau miliast neu ast yn cynnwys Llech y Filiast (Morgannwg), Carnedd y Filiast (ger Ysbyty Ifan) a Llech yr Ast (Llangoedmor, Ceredigion). Yn chwedl Culhwch ac Olwen mae Gast Rhymni, sef merch yn rhith bleiddast, yn cael ei hela gan y Brenin Arthur. Mae'r filiast yn un o ymrithiadau Ceridwen yn y chwedl Hanes Taliesin.

• 
• 
• 
• 
• 
• 

Gweler hefyd

• Carnedd gellog
• Llety'r Filiast