Cibi

Mae'r cibi (ynganer:ˈðimbi, fel "ddimbi" yn y Gymraeg) yn meke (ffurf ddawns draddodiadol Ffijiaidd) o ynys Bau ac yn ddawns ryfel, a berfformir yn gyffredinol cyn neu ar ôl brwydr. Daeth i amlygrwydd yn y cae rygbi ym 1939 pan gafodd ei berfformio gan dîm rygbi'r undeb cenedlaethol Ffiji cyn y gêm. Fe'i gelwir hefyd yn Teivovo.

Tîm rygbi'r undeb Ffiji yn perfformio'r Cibi cyn gêm

Traddodiad y Môr Tawel

Mae'r Cibi yn rhan o draddodiad o ddawnsiau rhyfel sydd wedi eu gwreiddio yn niwylliant gynhenid ynysoedd y Môr Tawel, gyda'r enwocaf i dramorwyr yn ffurf dawns yr haka gan bobl Maori ond bellach hefyd, a fabwysiadir gan holl drigolion Seland Newydd. Fel yrhaka, mae'r cibi wedi dod i amlygrwydd byd-eang oherwydd ei pherfformiad cyn gemau rygbi'r undeb a champau eraill. Ceir dawnsfeydd tebyg gan Samoa (Siva Tau), Tonga (Kailao (a elwir hefyd yn "Sipi Tau") a'r Kailao o ynysoedd Wallis a Futuna.

Gwreiddiau

De Affrica v Ffiji CRB 2011

Mae gwreiddiau'r cibi yn dyddio'n ôl i gyfnod rhyfelgar y wlad pan bu ymladd rhwg Ffiji gyda'u cymdogion yn y Môr Tawel a hefyd rhyfela rhyng-lwythol o fewn Ffiji. Ar ôl dychwelyd adref, soniodd y rhyfelwyr am eu buddugoliaeth trwy arddangos baneri - un i bob gelyn a laddwyd. Cyfarfu’r menywod â nhw gan ganu caneuon gydag ystumiau cysylltiedig. Roedd y cibi i fod ysbrydoli'r milwyr mewn brwydr, ond canwyd gyda mwy o egni pan byddai'r rhyfelwyr yn dychwelyd adref yn fuddugoliaethus i ddathlu.

Ym 1939, pan baratôdd Fiji ar gyfer ei daith gyntaf erioed o Seland Newydd, credai eu capten, Ratu Syr George Cakobau, y dylai ei dîm gael dawns ryfel i gyd-fynd â ryfelddawns enwog haka y Crysau Duon. Aeth at Ratu Bola, uwch bennaeth tylwyth rhyfelgar Navusaradave yn Bau, a ddysgodd y Cibi iddynt. Mabwysiadwyd y ddawns fel defod cyn-gêm Ffiji byth ers hynny ac a aeth ymlaen i fod yr unig dîm i aros yn ddiguro ar a taith lawn o amgylch Seland Newydd.

Term Anghywir

Gellir dadlau fod y gair Cibi efallai wedi ei chamddefnyddio gan fod y gair hwnnw yn golygu, "dathliad o fuddugoliaeth gan ryfelwyr", tra bod Bole yn golygu "derbyn yr her". Am y rheswm yma, newidiwyd y Cibi yn 2012 am rhyflegri 'bole' newydd (ynganer mBolay). Mae gan rhyfelgri y Bole lawer mwy o egni o'i chymharu â'r Cibi ac mae'n gweddu'n well i ornest chwaraeon corfforol. Ond, wedi Cwpan Rygbi Cenhedloedd y Môr Tawel yn 2012, dychwelodd y tîm yn ôl at y Cibi.

Cymru a'r Cibi

Cafwyd trafodaeth yn 2015 cyn gêm Cymru yn erbyn Ffiji yn Stadiwm y Mileniwm ar sut ddyliau chwaraewyr Cymru ymateb i her y ddawns ryfel. Nodwyd mae'r bwriad oedd codi ofn ac amheuaeth ym meddwl chwaraewyr Cymru.

Y Cibi

Ffijieg

Cymraeg

(Arweinydd)Vaka rau! Cibi! Ai tei vovo, tei vovo E ya, e ya, e ya, e ya; Tei vovo, tei vovo E ya, e ya, e ya, e ya Rai tu mai, rai tu mai Oi au a virviri kemu bai Rai tu mai, rai tu mai Oi au a virviri kemu bai Toa yalewa, toa yalewa Veico, veico, veico Au tabu moce koi au Au moce ga ki domo ni biau E luvu koto ki ra nomu waqa O kaya beka au sa luvu sara Nomu bai e wa mere Au tokia ga ka tasere Tuletule buka sa dredre Tuletule buka sa dredre Tou vaka tosoya Vaka malua. E ya, e ya, e ya, e ya

Byddwch barod! Cibi! Y pared ryfel, y pared ryfel, Oh, oh, oh, oh, oh, oh, oh, oh, (yngannu fel cri rhybudd cyn rhyfel) Y pared rhyfel, y pared rhyfel Oh, oh, oh, oh, oh, oh, oh, oh Edrywch yma, Edrychwch yma, Ymosodaf ar eich amddiffynfeydd, Edrychwch yma, Edrychwch yma Ymosodaf ar eich amddiffynfeydd Ceiliog a iâr, Ymosodant, ymosodant Gwaherddir fi rhag ymlacio Heblawn i swn tonnau'n torri Gorwedd eich llong wedi suddo islaw, Honnwch fy mod wedi ei suddo. Mae'ch pared wedi ei wneud o ddrain Rwy'n ei bigo ac mae'n datod. Trof y goeden a'i diwreddio, Mae'n anodd, ond mae yno. Mae'r goeden allan o'r ddaear Yn araf, gallwn ei symud. Oh, oh, oh, oh, oh!

Gweler Hefyd

• Haka
• Siva Tau
• Kailao (a elwir hefyd yn "Sipi Tau"

Dolenni

• Tîm rygbi'r undeb yn perfformio'r Siva Tau yn erbyn Siapan, CRB 2015
• Tîm Samoa yn perfformio'r Siva Tau yn erbyn tîm Ffiji yn perfformio'r Cibi, Cwpan Rygbi'r Gynghrair Byd, 2017
• Cibi ar YouTube
• "Not just the haka"

Cyfeiriadau

Eginyn erthygl sydd uchod am rygbi'r undeb. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.