Cynghanedd groes

Math o gynghanedd; nodwedd hynafol mewn barddoniaeth Gymraeg yw'r Gynghanedd Groes. Prif nodwedd y gynghanedd hon yw bod yr holl gytseiniaid ar ôl yr orffwysfa yn cael eu hateb gan yr un cytseiniaid, yn yr un drefn, o flaen yr orffwysfa.

Goddefir un "n wreiddgoll" yn y gynghanedd hon, sef hen oddefiad sy'n caniatáu i'r bardd i beidio ag ateb un "n" ar ddechrau'r llinell.

Dyma enghraifft o gynghanedd groes gytbwys acennog:

• Gwaed y Groes a gwyd y graith

(g d gr' / g d gr')

Cyfatebir y cytseiniaid o flaen yr orffwysfa gan yr un cytseiniaid ar ôl yr orffwysfa.

Enghreifftiau eraill

Glyn Dŵr y galon darian
Llariaidd eu gwên lle roedd gwŷr
Marw i fyw mae'r haf o hyd

Llyfryddiaeth

• John Morris-Jones, Cerdd Dafod (Gwasg Prifysgol Rhydychen, 1925)
• Alan Llwyd, Anghenion y Gynghanedd (Argraffiad diwygiedig, Cyhoeddiadau Barddas, 2007)
• Myrddin ap Dafydd, Clywed Cynghanedd (Gwasg Carreg Gwalch, 1994)