Datganiad y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau Gwerinwyr
Mae'r Datganiad ar Hawliau Gwerinwyr (The Declaration on the Rights of Peasants; UNDROP), neu'n swyddogol: Datganiad y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau Gwerinwyr a Phobl Eraill sy'n Gweithio mewn Ardaloedd Gwledig, yn benderfyniad gan Cynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig (UNGA) ar Hawliau Dynol gyda "dealltwriaeth gyffredinol", a fabwysiadwyd gan y Cenhedloedd Unedig yn 2018.[1]
| Enghraifft o'r canlynol | Penderfyniad Cynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig, datganiad  |
|---|---|
| Dyddiad cyhoeddi | 17 Rhagfyr 2018 |
Hawliau ffermwyr golygu
Mae'r cysyniad o hawliau gwerinwyr yn adeiladu ar hawliau'r ffermwyr a gydnabyddir, ymhlith eraill, yng Nghytundeb Planhigion y Sefydliad Bwyd ac Amaethyddiaeth (FAO) ac yn y Confensiwn ar Amrywiaeth Fiolegol.
Cynnwys golygu
- Datganiad y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Gwerinwyr a Phobl Eraill sy'n Gweithio mewn Ardaloedd Gwledig fel y'i Mabwysiadwyd gan y Cynulliad Cyffredinol, 17 Rhagfyr 2019 ym Mhenderfyniad 73/165.
- Fersiwn darluniadol a gyhoeddwyd gan Via Campesina
- Datganiad o Hawliau Gwerinwyr – Merched a Dynion. Mae angen Confensiwn Rhyngwladol ar Hawliau Gwerinwyr ar Werinwyr y Byd , cynnig cychwynnol a wnaed gan Via Campesina
Erthygl 1, 2, 27 a 28: darpariaethau cyffredinol golygu
Mae Erthygl 1 yn diffinio cysyniadau sylfaenol, ac mae Erthyglau 2 a 28 yn canolbwyntio ar rwymedigaethau cyffredinol y gwledydd, ac mae Erthygl 27 yn rhestru cyfrifoldeb system y Cenhedloedd Unedig a sefydliadau rhynglywodraethol eraill.
Erthygl 3: cydraddoldeb golygu
Mae erthygl 3 yn cyflwyno’r cysyniad o gydraddoldeb a pheidio â gwahaniaethu ymhlith gwerinwyr a phobl eraill sy’n gweithio mewn ardaloedd gwledig.
Erthygl 4: merched golygu
Mae erthygl 4 yn dwyn i gof rôl enfawr menywod mewn lleoliadau amaethyddol gwledig, ac yn galw am atal gwahaniaethu yn erbyn menywod, cydbwysedd cadarn rhwng y rhywiau, a phwysigrwydd cyfranogiad menywod ar bob lefel.
Erthyglau 5 a 18: yr hawl i natur golygu
Mae erthygl 5 yn canolbwyntio ar hawl gwerinwyr i gael mynediad at adnoddau naturiol, gan gynnwys adnoddau genetig, ac i fwynhau'r hawl i ddatblygu ymhellach, yn arbennig datblygu mewn dulliau cynaliadwy. Mae erthygl 18 yn ategu hyn drwy roi’r hawliau penodol i amgylchedd glân, diogel ac iach i bawb sy’n gweithio ac yn byw mewn ardaloedd gwledig.
Erthyglau 6, 7, 8 a 9: rhyddid a hawliau sifil a gwleidyddol golygu
Mae'r rhan hon o'r Datganiad yn mynd i'r afael â'r Hawl i Fyw, diogelwch personau ond hefyd y Rhyddid i Deithio, rhyddid meddwl, barn a mynegiant, yn ogystal â'r rhyddid i gymdeithasu.
Erthygl 10, 11 a 12: cyfiawnder golygu
Mae Erthyglau 10, 11 a 12 yn canolbwyntio ar yr Hawl i Gyfranogiad, yr Hawl i Wybodaeth, a’r Hawl i Gyfiawnder, gan gynnwys mynediad at gyfiawnder, triniaeth deg, yn ogystal â’r hawl i gael iawn a iawndal, os bydd hawliau’r werin yn cael eu torri.
Erthygl 13, 14 ac 16: hawliau llafur golygu
Mae'r ddwy erthygl hyn yn mynd i'r afael â'r hawl i weithio a'r hawl i weithio mewn amgylchedd diogel ac iach, gydag amodau llafur priodol. Mae erthygl 16 yn gyflenwol, ac yn canolbwyntio ar yr hawl i incwm teilwng, ar yr hawl i ddewis a chynnal bywoliaeth rhywun, a'r dull cynhyrchu a ddewisir.
Erthygl 15: sofraniaeth bwyd golygu
Mae Erthygl 15 yn archwilio un o brif ofynion y gwerinwyr dros y blynyddoedd: yr hawl i fwyd, sicrwydd bwyd a sofraniaeth bwyd .
Erthygl 17: hawl i dir golygu
Erthygl 19: hawl i hadau golygu
Erthygl 20: yr hawl i fioamrywiaeth golygu
Erthygl 21: yr hawl i ddŵr a systemau dŵr glân golygu
Erthyglau 22 a 23: yr hawl i iechyd a nawdd cymdeithasol golygu
Mae'r erthygl hon yn adeiladu ar hawl pawb i fwynhau'r safon uchaf bosibl o iechyd corfforol a meddyliol (yr hawl i iechyd), ac yn cynnwys elfennau penodol megis cyfeiriad at feddygaeth draddodiadol .
Erthygl 24: hawl i dai golygu
Erthygl 25: hawl i addysg golygu
Erthygl 26: hawliau diwylliannol, gwybodaeth draddodiadol ac ymadroddion diwylliannol traddodiadol golygu
Mae'r erthygl hon yn canolbwyntio ar agweddau cymdeithasol-ddiwylliannol, yn enwedig gwybodaeth draddodiadol a threftadaeth ddiwylliannol draddodiadol .
Gweler hefyd golygu
- Hawliau Dynol
- Cyngor Hawliau Dynol y Cenhedloedd Unedig
- Hawliau pobl frodorol
- Hawl i fwyd
- Cytundeb Planhigion yr FAO (ITPGRFA)
- Symudiad gwerinol
- Trwy Campesina
- Degawd y Cenhedloedd Unedig o Ffermio Teuluol
Cyfeiriadau golygu
- ↑ UN News (18 December 2018). "Bachelet da la bienvenida a la nueva declaración de la ONU para proteger a los campesinos" (yn Sbaeneg). United Nations. UN News. Cyrchwyd 6 May 2020.