Gwaith saer
Math o grefft yw gwaith saer neu waith coed sy'n ymdrin yn bennaf â'r gwaith o dorri, siapio a gosod deunyddiau adeiladu - pren yn bennaf - fel rhan o waith godi adeiladau, adeiladu llongau, codi pontydd pren, gosod ffurfwaith concrid, ayb. Yn draddodiadol, roedd seiri yn gweithio gyda choed a phren naturiol ac yn gwneud y gwaith garw o fframio, ond mae'r grefft bellach yn defnyddio deunyddiau eraill.[1] Erbyn hyn, mae'r gwaith cain o wneud dodrefn hefyd yn cael eu hystyried yn waith saer.
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | skilled trade, crefft, galwedigaeth  |
|---|---|
| Math | woodworking |
| Rhan o | construction management |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae seiri fel arfer yn dysgu eu crefft trwy brentisiaeth ac yn dod yn gymwys trwy gwblhau profion. Mae hefyd modd dysgu'r grefft trwy brofiad gwaith yn ogystal â rhaglen hyfforddiant ffurfiol.
Pren yw un o'r deunyddiau adeiladu hynaf y ddynoliaeth. Gwellodd y gallu i siapio pren gyda datblygiadau technolegol yn oes y cerrig, oes yr efydd ac oes yr haearn. Mae casys pren a osodwyd ar ffynhonnau dwr a ddarganfuwyd yn nwyrain yr Almaen ymhlith y dystiolaeth archolegol hynaf o waith saer, yn dyddio yn ôl i'r cyfnod neolithig tua 7,000 o flynyddoedd yn ôl.[2]
Serch hynny, cymharol ychydig o wybodaeth sydd i'w chael am waith coed yn y cyfnod cynhanesyddol neu ganrifoedd mwy diweddar gan fod y wybodaeth a'r grefft yn cael ei throsglwyddo o berson i berson, heb ei chofnodi, hyd nes y dyseiswyd y wasg argraffu yn y 15g, ac yn y 18g a'r 19g y dechreuodd adeiladwyr gyhoeddi llyfrau canllaw a phatrwm.
Y testun pensaernïol hynaf sy'n hysbys yw llyfr Vitruvius, De architectura, sy'n trafod gwaith saer ymhlith pethau eraill.
Mae temlau yn Tsieina, megis Teml Nanchan a adeiladwyd yn 782, ac Eglwys Greensted, sydd â rhannau sy'n dyddio yn ôl i'r 11g, ac eglwysi 12g a 13g yn Norwy yn rhai o'r adeiladau pren hynaf yn y byd.
Yn yr 16g, gwelwyd mwy o felinau coed yn Ewrop.[3] Roedd archwilio tiroedd America yn cael ei yrru i raddau gan ddyhead am ragor o adnoddau, yn cynnwys coed, i'w defnyddio mewn llongau ac adeiladau yn Ewrop. Cyflwynodd datblygiadau'r Chwyldro Diwydiannol yn y 18g, a dyfeisiadau fel yr injan stêm, hoelion a'r llif gron newidiadau pellach yn nulliau adeiladu, a'r grefft o waith coed o ganlyniad.
Bu newidiadau pellach yn y 19g gyda datblygiad dosbarthiad a pheirianyddiaeth drydanol a arweiniodd at declynau a ddelir yn y llaw, sgriwiau a hoelion gwifrau. Daeth sement portland yn gyffredin yn yr 20g a cymerodd sylfeini concrid le siliau pren trymion. Daeth plastrfwrdd hefyd i gymryd lle plastr calch ar aisiau pren. Ymddangosodd mathau o goed oedd wedi'u peiriannu a'u trin yn gemegol hefyd.[4]
Cyfeiriadau golygu
- ↑ Greg Roza, A Career as a Carpenter (New York, 2011)
- ↑ Sergio Prostak, "German Archaeologists Discover World's Oldest Wooden Wells", Sci News, 24 Rhagfyr 2012; adalwyd 24 Gorffennaf 2023
- ↑ Norman Davey, A History of Building Materials (London, 1961)
- ↑ Thomas C. Jester, Twentieth-century Building Materials: History and Conservation (Efrog Newydd, 1995)