Wicipedia

Peter Higgs

Ffisegydd damcaniaethol oedd Peter Ware Higgs CH FRS FRSE HonFinstP (29 Mai 1929 – 8 Ebrill 2024). O Loegr yn wreiddiol, roedd yn Athro Emeritws ym Mhrifysgol Caeredin,[1] ac enillodd Wobr Nobel am ei waith ar fàs gronynnau isatomig.[2][3]

Peter Higgs
Ganwyd29 Mai 1929 Edit this on Wikidata
Newcastle upon Tyne Edit this on Wikidata
Bu farw8 Ebrill 2024 Edit this on Wikidata
Caeredin Edit this on Wikidata
Dinasyddiaethy Deyrnas Unedig Edit this on Wikidata
Alma mater
ymgynghorydd y doethor
  • Charles Coulson
  • H. Christopher Longuet-Higgins Edit this on Wikidata
Galwedigaethffisegydd damcaniaethol, ymchwilydd, particle physicist, ffisegydd Edit this on Wikidata
Cyflogwr
Adnabyddus amHiggs boson Edit this on Wikidata
Gwobr/auCymrawd Cymdeithas Frenhinol Caeredin, Medal Hughes, Cymrawd y Gymdeithas Frenhinol, Rutherford Medal and Prize, Cymrawd y Sefydliad Ffiseg, James Scott Prize Lectureship, High Energy and Particle Physics Prize, IOP Dirac Medal, honorary doctor of the University of Bristol, doethur anrhydeddus Prifysgol Caeredin, Honorary Fellow of the Institute of Physics, doethur anrhydeddus Prifysgol Glasgow, Gwobr Ffiseg Wolfe, Medal Oskar Klein, Gwobr Sakurai, honorary doctor of University College London, Doethor Anrhydeddus Prifysgol Caergrawnt, honorary doctor of Heriot-Watt University, Cydymaith Anrhydeddus, Clarivate Citation Laureates, Edinburgh Medal, Gwobr Tywysoges Asturias am Umchwyl Technegol a Gwyddonol, Gwobr Ffiseg Nobel, Doethor Anrhydeddus Prifysgol Durham, Doethor Anrhydeddus Prifysgol Manceinion, citizen of Edinburgh, doethur anrhydeddus Prifysgol St Andrews, Doethor Anrhydeddus Prifysgol Brwsel, Medal Copley, honorary doctor of Queen's University Belfast, honorary doctorate of Trinity College, Dublin Edit this on Wikidata
Gwefanhttps://www.ph.ed.ac.uk/higgs Edit this on Wikidata
llofnod

Yn y 1960au, cynigiodd Higgs y gallai cymesuredd toredig mewn theori electrowan egluro tarddiad màs gronynnau elfennol yn gyffredinol a bosonau W a Z yn benodol. Mae'r mecanwaith Higgs hwn, fel y'i gelwir, a gynigiwyd hefyd gan sawl ffisegydd heblaw Higgs tua'r un pryd, yn rhagweld bodolaeth gronyn newydd, y boson Higgs a daeth ei ddarganfyddiad yn un o ymchwiliadau mawr y byd ffiseg.[4][5] Ar 4 Gorffennaf 2012, cyhoeddodd CERN fod y boson wedi'i ddarganfod yn y Gwrthdrawydd Hadronnau Mawr.[6] Mae mecanwaith Higgs yn cael ei dderbyn yn gyffredinol fel elfen bwysig yn y Model Safonol o ffiseg gronynnau, a hebddo ni fyddai gan rai gronynnau unrhyw fàs.

Anrhydeddwyd Higgs â nifer o wobrau i gydnabod ei waith, gan gynnwys Medal Hughes 1981 gan y Gymdeithas Frenhinol; Medal Rutherford 1984 gan y Sefydliad Ffiseg; Medal Dirac 1997 a Gwobr am gyfraniadau eithriadol i ffiseg ddamcaniaethol gan y Sefydliad Ffiseg; Gwobr Egni Uchel a Ffiseg Gronynnau 1997 gan Gymdeithas Ffisegol Ewrop; Gwobr Wolf mewn Ffiseg 2004; medal Darlith Goffa Oskar Klein 2009 gan Academi Frenhinol y Gwyddorau Sweden; Gwobr JJ Sakurai Cymdeithas Ffisegol America 2010 ar gyfer Ffiseg Gronynnau Damcaniaethol; a Medal Higgs unigryw gan Gymdeithas Frenhinol Caeredin yn 2012. Fe wnaeth darganfyddiad y boson Higgs ysgogi ei gyd-ffisegydd Stephen Hawking i nodi ei fod yn meddwl y dylai Higgs dderbyn y Wobr Nobel mewn Ffiseg am ei waith,[7] ac fe wnaeth o'r diwedd, ar y cyd â François Englert yn 2013. Penodwyd Higgs i Urdd y Cymdeithion Anrhydedd yn Anrhydeddau'r Flwyddyn Newydd y Deyrnas Unedig yn 2013[8] ac yn 2015 dyfarnodd y Gymdeithas Frenhinol Fedal Copley iddo, gwobr wyddonol hynaf y byd.[9]

Bywyd cynnar ac addysg golygu

Ganed Higgs yn ardal Elswick, Newcastle upon Tyne, Lloegr, i Thomas Ware Higgs (1898–1962) a’i wraig Gertrude Maude née Coghill (1895–1969).[10][11][12] Gweithiodd ei dad fel peiriannydd sain i'r BBC, ac o ganlyniad i asthma yn ei blentyndod, ynghyd â'r teulu yn symud o gwmpas oherwydd swydd ei dad ac yn ddiweddarach yn yr Ail Ryfel Byd, collodd Higgs rywfaint o addysg gynnar a chafodd ei ddysgu gartref. Pan symudodd ei dad i Bedford, arhosodd Higgs ar ôl ym Mryste gyda'i fam, a magwyd ef yno i raddau helaeth. Mynychodd Ysgol Ramadeg Cotham ym Mryste o 1941-46,[13] lle cafodd ei ysbrydoli gan waith un o gyn-fyfyrwyr yr ysgol, Paul Dirac, un o sylfaenwyr maes mecaneg cwantwm.[12]

Yn 1946, yn 17 oed, symudodd Higgs i Ysgol City of London, lle arbenigodd mewn mathemateg, yna yn 1947 i Goleg y Brenin Llundain lle graddiodd gyda gradd dosbarth cyntaf mewn Ffiseg yn 1950 ac ennill gradd meistr yn 1952. Dyfarnwyd iddo Gymrodoriaeth Ymchwil 1851 gan Gomisiwn Brenhinol Arddangosfa 1851,[14] a gwnaeth ei ymchwil doethur mewn ffiseg foleciwlaidd dan arolygiaeth Charles Coulson a Christopher Longuet-Higgins.[15] Dyfarnwyd iddo radd PhD yn 1954 gyda thraethawd o'r enw Some problems in theory of molecular vibrations o Goleg y Brenin Llundain.[16]

Gyrfa ac ymchwil golygu

Ar ôl gorffen ei ddoethuriaeth, penodwyd Higgs yn Uwch Gymrawd Ymchwil ym Mhrifysgol Caeredin (1954–56). Bu wedyn yn dal swyddi amrywiol yn Ngholeg Imperial Llundain, a Choleg Prifysgol Llundain (lle bu hefyd yn ddarlithydd dros dro mewn Mathemateg). Dychwelodd i Brifysgol Caeredin yn 1960 i gymryd swydd Darlithydd yn Sefydliad Ffiseg Fathemategol Tait, gan ganiatáu iddo ymgartrefu yn y ddinas yr oedd wedi'i mwynhau wrth fodio i Orllewin Ucheldiroedd yr Alban fel myfyriwr yn 1949.[17] Dyrchafwyd ef yn Ddarllenydd, daeth yn Gymrawd Cymdeithas Frenhinol Caeredin (FRSE) yn 1974 a dyrchafwyd ef i Gadair Bersonol mewn Ffiseg Ddamcaniaethol yn 1980. Ymddeolodd yn 1996 a daeth yn Athro Emeritws ym Mhrifysgol Caeredin.

Etholwyd Higgs yn Gymrawd y Gymdeithas Frenhinol (FRS) ym 1983 ac yn Gymrawd y Sefydliad Ffiseg (FInstP) ym 1991. Enillodd Fedal a Gwobr Rutherford yn 1984. Derbyniodd radd er anrhydedd gan Brifysgol Bryste yn 1997. Yn 2008 derbyniodd Gymrodoriaeth er Anrhydedd gan Brifysgol Abertawe am ei waith ym maes ffiseg gronynnau.[18]

Yng Nghaeredin y dechreuodd Higgs ymddiddori mewn màs, gan ddatblygu’r syniad bod gronynnau – a oedd yn ddi-fàs pan ddechreuodd y bydysawd – yn derbyn màs ffracsiwn o eiliad yn ddiweddarach o ganlyniad i ryngweithio â maes damcaniaethol (a ddaeth i gael ei adnabod fel maes Higgs). Mynnodd Higgs fod y maes hwn yn treiddio drwy'r gofod i byd, gan roi màs i'r holl ronynnau isatomig elfennol sy'n rhyngweithio ag ef.[12]

Mae mecanwaith Higgs yn rhagdybio bodolaeth maes Higgs sy'n rhoi màs i cwarciau a leptonau.[19] Fodd bynnag, dim ond cyfran fechan iawn o'r masau o ronynnau isatomig eraill sy'n achosi hyn, fel protonau a niwtronau. Yn y rhain, mae glwonau sy'n clymu cwarciau gyda'i gilydd yn rhoi'r rhan fwyaf o fàs y gronynnau.

Daeth sylfaen wreiddiol gwaith Higgs oddi wrth y damcaniaethwr a aned yn Japan a'r enillydd Gwobr Nobel, Yoichiro Nambu o Brifysgol Chicago. Roedd yr Athro Nambu wedi cynnig damcaniaeth a elwir yn doriad cymesuredd digymell yn seiliedig ar yr hyn y gwyddys ei fod yn digwydd mewn uwchddargludedd mewn deunydd cyddwys; fodd bynnag, rhagfynegodd y ddamcaniaeth hwn ronynnau di-dor (theorem Goldstone), rhagfynegiad amlwg anghywir.

Dywedwyd bod Higgs wedi datblygu hanfodion ei ddamcaniaeth ar ôl dychwelyd i'w fflat yn New Town, Caeredin wedi methu mynd ar daith wersylla i'r Ucheldiroedd ar y penwythnos. Dywedodd nad oedd "eureka moment" yn natblygiad y ddamcaniaeth.[20] Ysgrifennodd bapur byr yn ymelwa ar fwlch yn theorem Goldstone (nid oes angen i ronynnau Goldstone torfol ddigwydd pan dorrir cymesuredd lleol yn ddigymell mewn damcaniaeth berthynolaidd) a'i gyhoeddi yn Physics Letters, cyfnodolyn ffiseg Ewropeaidd a olygwyd yn CERN, yn y Swistir, yn 1964.[21]

Ysgrifennodd Higgs ail bapur yn disgrifio model damcaniaethol (a elwir bellach yn fecanwaith Higgs), ond gwrthodwyd y papur (dyfarnodd golygyddion Physics Letters nad oedd "o berthnasedd amlwg i ffiseg").[12] Ysgrifennodd Higgs baragraff ychwanegol ac anfonodd ei bapur at Physical Review Letters, cyfnodolyn ffiseg blaenllaw arall, a'i cyhoeddodd yn ddiweddarach yn 1964. Roedd y papur hwn yn rhagweld boson sbin-sero enfawr newydd (a elwir bellach yn boson Higgs).[22] Roedd ffisegwyr eraill, Robert Brout a François Englert[23] a Gerald Guralnik, CR Hagen a Tom Kibble[24] wedi dod i gasgliadau tebyg tua'r un amser. Yn y fersiwn cyhoeddedig mae Higgs yn dyfynnu Brout ac Englert ac mae'r trydydd papur yn dyfynnu'r rhai blaenorol. Cydnabuwyd y tri phapur a ysgrifennwyd ar y darganfyddiad boson hwn gan Higgs, Guralnik, Hagen, Kibble, Brout, ac Englert fel papurau carreg filltir gan ddathliad hanner canmlwyddiant Physical Review Letters.[25] Er bod pob un o'r papurau enwog hyn wedi mabwysiadu dulliau tebyg, mae'r cyfraniadau a'r gwahaniaethau rhwng papurau torri cymesuredd PRL 1964 yn nodedig. Cynigiwyd y mecanwaith ym 1962 gan Philip Anderson er nad oedd yn cynnwys model perthynolaidd hanfodol.[26][27][28]

Ar 4 Gorffennaf 2012, cyhoeddodd CERN fod yr arbrofion ATLAS a Compact Muon Solenoid (CMS) wedi gweld arwyddion cryf ar gyfer presenoldeb gronyn newydd, a allai fod yn boson Higgs, yn y rhanbarth màs o gwmpas 126 gigaelectronvolt (GeV).[29] Wrth siarad yn y seminar yng Ngenefa, dywedodd Higgs "Mae'n beth anhygoel ei fod wedi digwydd yn ystod fy oes i."[6] Yn eironig, gwnaed y cadarnhad tebygol hwn o boson Higgs yn yr un man ag y gwrthododd golygydd Physics Letters bapur Higgs.

Gwobrau ac anrhydeddau golygu

Mae Higgs wedi derbyn nifer o anrhydeddau gan gynnwys:

Gwobrau dinesig golygu

 
Olion dwylo Gwobr Caeredin

Higgs oedd derbynnydd Gwobr Caeredin ar gyfer 2011. Ef yw’r pumed person i dderbyn y Wobr, a sefydlwyd yn 2007 gan Gyngor Dinas Caeredin i anrhydeddu unigolyn rhagorol sydd wedi cael effaith gadarnhaol ar y ddinas ac wedi ennill cydnabyddiaeth genedlaethol a rhyngwladol i Gaeredin.[30]

Cyflwynwyd cwpan cariadus wedi’i ysgythru i Higgs gan y Gwir Anrhydeddus George Grubb, Arglwydd Brofost Caeredin, mewn seremoni a gynhaliwyd yn Siambrau’r Ddinas ddydd Gwener 24 Chwefror 2012. Roedd y digwyddiad hefyd yn nodi dadorchuddio ei olion dwylo yn y cwadrangl City Chambers, lle cawsant eu hysgythru â charreg Caithness ochr yn ochr â rhai derbynwyr Gwobr Caeredin blaenorol.[31][32][33]

Dyfarnwyd Rhyddid Dinas Bryste i Higgs ym mis Gorffennaf 2013.[34] Ym mis Ebrill 2014, dyfarnwyd Rhyddid Dinas Newcastle upon Tyne iddo hefyd. Cafodd ei anrhydeddu hefyd gyda phlac pres wedi'i osod ar Lannau Cei'r Castell Newydd fel rhan o Daith Gerdded Anfarwolion Arwyr Lleol Menter Newcastle Gateshead.

Canolfan Higgs ar gyfer Ffiseg Ddamcaniaethol golygu

Ar 6 Gorffennaf 2012, cyhoeddodd Prifysgol Caeredin ganolfan newydd a enwyd ar ôl yr Athro Higgs i gefnogi ymchwil yn y dyfodol mewn ffiseg ddamcaniaethol. Mae Canolfan Higgs ar gyfer Ffiseg Ddamcaniaethol yn dod â gwyddonwyr o bob cwr o'r byd ynghyd i geisio "dealltwriaeth ddyfnach o sut mae'r bydysawd yn gweithio".[35] Ar hyn o bryd mae'r ganolfan wedi'i lleoli yn Adeilad James Clerk Maxwell, cartref Ysgol Ffiseg a Seryddiaeth y Brifysgol a thîm iGEM 2015 (ClassAfiED). Mae'r brifysgol hefyd wedi sefydlu cadair ffiseg ddamcaniaethol yn enw Peter Higgs.[36][37]

Gwobr Nobel mewn Ffiseg golygu

Ar 8 Hydref 2013, cyhoeddwyd y byddai Higgs a François Englert yn rhannu Gwobr Nobel mewn Ffiseg 2013 "am ddarganfyddiad damcaniaethol o fecanwaith sy'n cyfrannu at ein dealltwriaeth o darddiad màs gronynnau isatomig", ac a gadarnhawyd yn ddiweddar trwy darganfyddiad y gronyn sylfaenol a ragfynegwyd, gan yr arbrofion ATLAS a CMS yng Ngwrthdrawydd Hadronnau Mawr CERN".[38] Mae Higgs yn cyfaddef ei fod wedi mynd allan i osgoi sylw’r cyfryngau[39] felly cafodd wybod ei fod wedi derbyn y wobr gan gyn-gymydog ar ei ffordd adref, gan nad oedd ganddo ffôn symudol.[40][41]

Aelod o Urdd y Cymdeithion Anrhydeddus golygu

Gwrthododd Higgs ei urddo'n farchog yn 1999, ond yn 2012 derbyniodd aelodaeth o Urdd y Cymdeithion er Anrhydedd.[42][43] Dywedodd yn ddiweddarach ei fod ond yn derbyn y gorchymyn oherwydd bod rhywrai wedi ei sicrhau, yn anghywir, mai rhodd y Frenhines yn unig oedd y wobr. Mynegodd hefyd sinigiaeth tuag at y system anrhydeddau, a'r ffordd y mae'r system "yn cael ei defnyddio at ddibenion gwleidyddol gan y llywodraeth mewn grym". Nid yw'r gorchymyn yn rhoi unrhyw deitl na blaenoriaeth, ond mae gan dderbynwyr y gorchymyn yr hawl i ddefnyddio'r llythrennau ôl-enwol CH . Yn yr un cyfweliad dywedodd hefyd, pan fydd pobl yn gofyn am beth mae'r CH ar ôl ei enw yn ei olygu, ei fod yn ateb "mae'n golygu fy mod yn Swistirwr anrhydeddus."[44] Derbyniodd y gorchymyn gan y Frenhines mewn arwisgiad yn Holyrood House ar 1 Gorffennaf 2014.[45]

Graddau er anrhydedd golygu

Dyfarnwyd graddau er anrhydedd i Higgs gan y sefydliadau canlynol:

Paentiwyd portread o Higgs gan Ken Currie yn 2008.[46] Wedi'i gomisiynu gan Brifysgol Caeredin, fe'i dadorchuddiwyd ar 3 Ebrill 2009[47] ac mae'n hongian ym mynedfa Adeilad James Clerk Maxwell o'r Ysgol Ffiseg a Seryddiaeth a'r Ysgol Fathemateg.[46] Mae portread mawr gan Lucinda Mackay yng nghasgliad yr Scottish National Portrait Gallery yng Nghaeredin. Mae portread arall o Higgs gan yr un artist yn hongian ym man geni James Clerk Maxwell yng Nghaeredin. Higgs yw Noddwr Anrhydeddus Sefydliad James Clerk Maxwell. Comisiynwyd portread gan Victoria Crowe gan Gymdeithas Frenhinol Caeredin a'i ddadorchuddio yn 2013.[48]

Bywyd personol a safbwyntiau gwleidyddol golygu

Priododd Higgs â Jody Williamson, cyd-ymgyrchydd gyda’r Ymgyrch dros Ddiarfogi Niwclear (CND) ym 1963. Ganed eu mab cyntaf ym mis Awst 1965.[49] Mae teulu Higgs yn cynnwys dau fab: Chris, gwyddonydd cyfrifiadurol, a Jonny, cerddor jazz. Roedd ganddo ddau o wyrion. Roedd y teulu cyfan yn byw yng Nghaeredin.[32]

Bu Higgs yn ymgyrchydd yn y CND tra yn Llundain ac yn ddiweddarach yng Nghaeredin, ond ymddiswyddodd o’i aelodaeth pan ymestynnodd y grŵp eu cylch gorchwyl o ymgyrchu yn erbyn arfau niwclear i ymgyrchu yn erbyn ynni niwclear hefyd.[12][50] Roedd yn aelod o Greenpeace nes i'r grŵp wrthwynebu organebau a addaswyd yn enetig.[50]

Dyfarnwyd Gwobr Wolf mewn Ffiseg 2004 i Higgs (gan ei rhannu â Robert Brout a François Englert), ond gwrthododd hedfan i Jerwsalem i dderbyn y wobr oherwydd ei fod yn achlysur gwladol a fynychwyd gan arlywydd Israel ar y pryd, Moshe Katsav, a roedd Higgs yn gwrthwynebu gweithredoedd Israel ym Mhalestina.[51]

Bu Higgs yn weithgar yng nghangen Prifysgol Caeredin o'r Association of University Teachers, a thrwy hynny bu'n galw am fwy o gyfranogiad gan staff yn rheolaeth yr adran ffiseg.[44]

Roedd Higgs yn anffyddiwr.[52] Disgrifiodd Richard Dawkins fel un sydd wedi mabwysiadu safbwynt “ffwndamentalaidd” tuag at rai gyda ffydd.[53] Mynegodd Higgs anfodlonrwydd gyda'r llysenw y "gronyn Duw".[54] Er ei fod rhywrai wedi dweud ei fod yn credu y gallai'r term "tramgwyddo pobl sy'n grefyddol", dywedodd Higgs nad yw hyn yn wir, gan resynnu ar y llythyrau y derbyniodd sy'n honni bod y gronyn Duw wedi'i ddarogan yn y Torah, y Corân ac ysgrythurau Bwdhaidd. Mewn cyfweliad yn 2013 â Decca Aitkenhead, dyfynnwyd Higgs yn dweud:[55]

I'm not a believer. Some people get confused between the science and the theology. They claim that what happened at Cern proves the existence of God. The church in Spain has also been guilty of using that name as evidence for what they want to prove. [It] reinforces confused thinking in the heads of people who are already thinking in a confused way. If they believe that story about creation in seven days, are they being intelligent?

Fel arfer priodolir y llysenw hwn ar gyfer y boson Higgs i Leon Lederman, awdur y llyfr The God Particle: If the Universe is the Answer, What is the Question? (Gronyn Duwː Os Y Bydysawd Yw'r Ateb, Beth Yw'r Cwestiwn?), ond canlyniad awgrym cyhoeddwr Lederman yw'r enw: yn wreiddiol roedd Lederman wedi bwriadu cyfeirio ato fel y "goddamn particle".[56]

Bu farw Higgs ar ôl salwch byr gartref yng Nghaeredin ar 8 Ebrill 2024, yn 94 oed. [57]

Cyfeiriadau golygu

  1. ↑ Overbye, Dennis (15 Medi 2014). "A Discoverer as Elusive as His Particle". New York Times. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 15 Medi 2014. Cyrchwyd 15 Medi 2014.
  2. ↑ Overbye, Dennis.
  3. ↑ Blum, Deborah (15 Gorffennaf 2022). "The Recluse Who Confronted the Mystery of the Universe – Frank Close's "Elusive" looks at the life and work of the man who changed our ideas about the basis of matter". The New York Times. Cyrchwyd 25 Medi 2022.
  4. ↑ Griffiths, Martin (1 Mai 2007). "The tale of the blogs' boson". Physics World. Cyrchwyd 5 Mawrth 2020.
  5. ↑ Fermilab Today (16 Mehefin 2005) Fermilab Results of the Week.
  6. ↑ 6.0 6.1 "Higgs boson-like particle discovery claimed at LHC". BBC. 4 Gorffennaf 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 31 Gorffennaf 2018. Cyrchwyd 20 Mehefin 2018.
  7. ↑ "Higgs boson breakthrough should earn physicist behind search Nobel Prize: Stephen Hawking". National Press. 4 Gorffennaf 2012. Cyrchwyd 5 Gorffennaf 2012.
  8. ↑ Rincon, Paul (28 Rhagfyr 2012). "Peter Higgs: honour for physicist who proposed particle". BBC News website. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 29 Rhagfyr 2012. Cyrchwyd 29 Rhagfyr 2012.
  9. ↑ "Prof Peter Higgs wins the Royal Society's Copley Medal". BBC News. 20 Gorffennaf 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 Gorffennaf 2015. Cyrchwyd 22 Gorffennaf 2015.
  10. ↑ GRO Register of Births: Peter W Higgs, Jun 1929 10b 72 Newcastle T., mmn = Coghill
  11. ↑ GRO Register of Marriages: Thomas W Higgs = Gertrude M Coghill, Sep 1924 6a 197 Bristol
  12. ↑ 12.0 12.1 12.2 12.3 12.4 Sample, Ian.
  13. ↑ 13.00 13.01 13.02 13.03 13.04 13.05 13.06 13.07 13.08 13.09 13.10 13.11 13.12 13.13 13.14 13.15 13.16 "Peter Higgs: Curriculum Vitae". University of Edinburgh. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 14 Hydref 2013. Cyrchwyd 8 Hydref 2016.
  14. ↑ 1851 Royal Commission Archives
  15. ↑ Nodyn:Cite thesis
  16. ↑ King's College London. "Professor Peter Higgs". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 11 Hydref 2013. Cyrchwyd 8 Hydref 2013.
  17. ↑ Mackenzie, Kate (2012) "It Was Worth The Wait" The Interview, The University of Edinburgh Alumni Magazine, Winter 2012/13
  18. ↑ "Swansea University Honorary Fellowship". Swansea University. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 Hydref 2012. Cyrchwyd 20 Rhagfyr 2011.
  19. ↑ Rajasekaran, G. (2012). "Standard model, Higgs Boson and what next?". Resonance 17 (10): 956–973. doi:10.1007/s12045-012-0110-z.
  20. ↑ "Meeting the Boson Man: Professor Peter Higgs". BBC News. 24 Chwefror 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 Mehefin 2016. Cyrchwyd 20 Mehefin 2018.
  21. ↑ Higgs, P. W. (1964). "Broken symmetries, massless particles and gauge fields". Physics Letters 12 (2): 132–201. Bibcode 1964PhL....12..132H. doi:10.1016/0031-9163(64)91136-9.
  22. ↑ Higgs, P. (1964). "Broken Symmetries and the Masses of Gauge Bosons". Physical Review Letters 13 (16): 508–509. Bibcode 1964PhRvL..13..508H. doi:10.1103/PhysRevLett.13.508.
  23. ↑ Englert, F.; Brout, R. (1964). "Broken Symmetry and the Mass of Gauge Vector Mesons". Physical Review Letters 13 (9): 321. Bibcode 1964PhRvL..13..321E. doi:10.1103/PhysRevLett.13.321.
  24. ↑ Guralnik, G.; Hagen, C.; Kibble, T. (1964). "Global Conservation Laws and Massless Particles". Physical Review Letters 13 (20): 585. Bibcode 1964PhRvL..13..585G. doi:10.1103/PhysRevLett.13.585.
  25. ↑ "Physical Review Letters – 50th Anniversary Milestone Papers". Prl.aps.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 10 Ionawr 2010. Cyrchwyd 5 Gorffennaf 2012.
  26. ↑ Staff (5 January 2012) Brief History of the Higgs Mechanism Archifwyd 12 November 2012[Date mismatch] yn y Peiriant Wayback. The Edinburgh University School of Physics and Astronomy, Retrieved 10 January 2013
  27. ↑ Higgs, P. (1964). "Broken Symmetries and the Masses of Gauge Bosons". Physical Review Letters 13 (16): 508–509. Bibcode 1964PhRvL..13..508H. doi:10.1103/PhysRevLett.13.508.
  28. ↑ Anderson, P. (1963). "Plasmons, Gauge Invariance, and Mass". Physical Review 130 (1): 439–442. Bibcode 1963PhRv..130..439A. doi:10.1103/PhysRev.130.439.
  29. ↑ "Higgs within reach". CERN. 4 Gorffennaf 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 13 Rhagfyr 2012. Cyrchwyd 6 Gorffennaf 2012.
  30. ↑ "The Edinburgh Award". The City of Edinburgh Council. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 29 Gorffennaf 2012. Cyrchwyd 3 Gorffennaf 2012.
  31. ↑ "Acclaimed physicist presented with Edinburgh Award". The City of Edinburgh Council. 27 Chwefror 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 31 Gorffennaf 2012. Cyrchwyd 3 Gorffennaf 2012.
  32. ↑ 32.0 32.1 "'They'll find the God particle by summer.' And Peter Higgs should know". The Scotsman. 25 Chwefror 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 Gorffennaf 2012. Cyrchwyd 3 Gorffennaf 2012.
  33. ↑ "Higgs: Edinburgh Award is a great surprise". BBC. 24 Chwefror 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 Gorffennaf 2012. Cyrchwyd 3 Gorffennaf 2012.
  34. ↑ "Peter Higgs receives the freedom of the city of Bristol". BBC News. 4 Gorffennaf 2013.
  35. ↑ "Higgs Centre for Theoretical Physics". The University of Edinburgh. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 16 Tachwedd 2018. Cyrchwyd 17 Tachwedd 2018.
  36. ↑ "Prof Higgs: nice to be right about boson". The Guardian. London. 6 Gorffennaf 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 Hydref 2013. Cyrchwyd 6 Gorffennaf 2012.
  37. ↑ "University to support new physics research". The University of Edinburgh. 6 Gorffennaf 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 9 Gorffennaf 2012. Cyrchwyd 6 Gorffennaf 2012.
  38. ↑ "Press release from Royal Swedish Academy of Sciences" (PDF). 8 Hydref 2013. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 8 Hydref 2013. Cyrchwyd 8 Hydref 2013.
  39. ↑ Boucle, Anna (18 Chwefror 2014). "The Life Scientific". BBC RADIO4. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 Mai 2015. Cyrchwyd 20 Ebrill 2015.
  40. ↑ "Peter Higgs was told about Nobel Prize by passing motorist". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 15 Gorffennaf 2014. Cyrchwyd 3 Ebrill 2018.
  41. ↑ "Prof Peter Higgs did not know he had won Nobel Prize". BBC News. 11 Hydref 2013. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 28 Mai 2016. Cyrchwyd 20 Mehefin 2018.
  42. ↑ "Peter Higgs turned down knighthood from Tony Blair". The Scotsman. 16 Hydref 2013. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 Mai 2014. Cyrchwyd 12 Mai 2014.
  43. ↑ Rincon, Paul (29 Rhagfyr 2012). "Peter Higgs: honour for physicist who proposed particle". BBC News. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 8 Mehefin 2013. Cyrchwyd 12 Mai 2014.
  44. ↑ 44.0 44.1 Aitkenhead, Decca (6 Rhagfyr 2013). "Peter Higgs interview: 'I have this kind of underlying incompetence'". The Guardian. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 Mai 2014. Cyrchwyd 12 Mai 2014.
  45. ↑ Press Association (1 Gorffennaf 2014). "Physicist Higgs honoured by Queen". The Courier. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 14 Gorffennaf 2014.
  46. ↑ 46.0 46.1 "Portrait of Peter Higgs by Ken Currie, 2010". The Tait Institute. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 Mawrth 2012. Cyrchwyd 28 Ebrill 2011.
  47. ↑ "Great minds meet at portrait unveiling". The University of Edinburgh. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 Gorffennaf 2011. Cyrchwyd 28 Ebrill 2011.
  48. ↑ "Prof Peter Higgs: New portrait of boson particle physicist". BBC. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 Hydref 2018. Cyrchwyd 4 Medi 2018.
  49. ↑ Baggot, Jim (2012). Higgs The invention and discovery of the 'God Particle' (arg. First). Fountaindale Public Library: Oxford University Press. tt. 90–91. ISBN 978-0-19-960349-7.
  50. ↑ 50.0 50.1 Highfield, Roger (7 Ebrill 2008). "Prof Peter Higgs profile". The Telegraph. London. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 15 Hydref 2013. Cyrchwyd 16 Mai 2011.
  51. ↑ Rodgers, Peter (1 Medi 2004). "The heart of the matter". The Independent. London. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 16 Rhagfyr 2013. Cyrchwyd 16 Mai 2011.
  52. ↑ Sample, Ian (17 Tachwedd 2007). "The god of small things". The Guardian. London. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 1 Hydref 2013. Cyrchwyd 21 Mawrth 2013. The name has stuck, but makes Higgs wince and raises the hackles of other theorists. "I wish he hadn't done it," he says. "I have to explain to people it was a joke. I'm an atheist, but I have an uneasy feeling that playing around with names like that could be unnecessarily offensive to people who are religious."
  53. ↑ Farndale, Nigel (29 Rhagfyr 2012). "Has Richard Dawkins found a worthy opponent at last?". The Daily Telegraph. London. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 10 Mai 2019. Cyrchwyd 10 Mai 2019.
  54. ↑ Key scientist sure "God particle" will be found soon Reuters news story.
  55. ↑ Aitkenhead, Decca (2013-12-06). "Peter Higgs interview: 'I have this kind of underlying incompetence'". the Guardian (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-05-26.
  56. ↑ Randerson, James (30 Mehefin 2008). "Father of the 'God Particle'". The Guardian. London. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 1 Rhagfyr 2016. Cyrchwyd 16 Rhagfyr 2016.
  57. ↑ Carrell, Severin (2024-04-09). "Peter Higgs, physicist who discovered Higgs boson, dies aged 94". The Guardian (yn Saesneg). ISSN 0261-3077. Cyrchwyd 2024-04-09.

Darllen pellach golygu

  • Close, Frank (2023-07-06). Elusive: How Peter Higgs Solved the Mystery of Mass. Penguin Press. ISBN 978-0-14-199758-2.

Dolenni allanol golygu

Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Peter_Higgs&oldid=12561147"