Proinsias Mac Cana
Ysgolhaig Celtaidd o Iwerddon oedd Proinsias Mac Cana (6 Gorffennaf 1926 – 21 Mai 2004).
| Proinsias Mac Cana | |
|---|---|
| Ganwyd | 6 Gorffennaf 1926  Belffast |
| Bu farw | 21 Mai 2004 Dulyn |
| Dinasyddiaeth | Gweriniaeth Iwerddon |
| Alma mater |
|
| Galwedigaeth | ieithydd |
| Gwobr/au | Derek Allen Prize |
Fe'i ganwyd ym Melffast. Roedd ei rieni Catholig yn gefnogwyr cenedlaetholdeb Gwyddelig. Mynychodd Brifysgol y Frenhines, Belffast, gan raddio gyda gradd mewn ieithoedd Celtaidd ym 1948. Ar ôl blwyddyn yn y Sorbonne, cwblhaodd radd meistr ym Mhrifysgol y Frenhines, lle daeth yn ddarlithydd cynorthwyol ym 1951. Ddwy flynedd yn ddiweddarach, enillodd ei ddoethuriaeth. Ym 1955, symudodd i Goleg Prifysgol Cymru, Aberystwyth, i ddod yn ddarlithydd cynorthwyol mewn Gwyddeleg Cynnar. Fe'i dyrchafwyd yn ddarlithydd yno ym 1957. Yn Aberystwyth dysgodd Hen Gymraeg a Chymraeg Canol. Ym 1961 fe'i penodwyd yn Athro Astudiaethau Celtaidd yn Sefydliad Astudiaethau Uwch Dulyn (Dublin Institute for Advanced Studies) a dwy flynedd yn ddiweddarach daeth yn Athro Cymraeg yng Ngholeg Prifysgol Dulyn, lle daeth yn Athro Gwyddeleg Gynnar ym 1971. Ym 1985, dychwelodd i Sefydliad Astudiaethau Uwch Dulyn, ac ymddeolodd ym 1996 wedi hynny cael ei benodi i athro emeritws. Roedd yn Llywydd Academi Frenhinol Iwerddon rhwng 1979 a 1982.[1]
Ei brif faes ymchwil oedd chwedlau Gwyddeleg Cynnar. Yn ôl yr Irish Times: "Ehangodd a dyfnhaodd y ddealltwriaeth o'r cysylltiadau rhwng ieithoedd, diwylliannau a thraddodiadau pobloedd Celtaidd yn Iwerddon a Phrydain. A thrwy ei ysgolheictod a'i ddysgeidiaeth roedd yn ddehonglwr o'r Gwyddelod i'r Cymry ac o'r Cymry i'r Gwyddelod."[2]
Llyfryddiaeth golygu
- Celtic Mythology (Llundain, 1970)
- The Learned Tales of Medieval Ireland (Dulyn, 1980)
- The Cult of the Sacred Centre: Essays on Celtic Ideology (Dulyn, 2011)
Cyfeiriadau golygu
- ↑ W. J. McCormack,"Professor Proinsias Mac Cana", The Independent, 2 Mehefin 2004. Adalwyd 17 Rhagfyr 2020.
- ↑ "He broadened and deepened the understanding of the links between the languages, cultures and traditions of the Celtic peoples of Ireland and Britain. And through his scholarship and teaching he was an interpreter of the Irish to the Welsh and of the Welsh to the Irish." "A respected scholar of the Celtic languages, culture and traditions", The Irish Times, 29 Mai 2004. Adalwyd 17 Rhagfyr 2020.