Rhif atgenhedlu sylfaenol

Mewn epidemioleg, gellir meddwl am y rhif atgenhedlu sylfaenol (a ddynodir R₀ ) fel y nifer disgwyliedig o achosion a gynhyrchir yn uniongyrchol gan un achos mewn poblogaeth lle mae pob unigolyn yn agored i haint.

Mae'r diffiniad yn disgrifio'r sefyllfa lle nad oes unrhyw unigolion eraill wedi'u heintio neu eu himiwneiddio (yn naturiol neu trwy frechu).

Ni ddylid cymysgu'r rhif atgenhedlu sylfaenol â'r rhif atgenhedlu effeithiol R, sef nifer yr achosion a gynhyrchir yng nghyflwr presennol poblogaeth, nad oes rhaid iddo fod y cyflwr ddi-heintiedig. Yn ôl diffiniad, ni ellir addasu R0 trwy ymgyrchoedd brechu. Hefyd, mae'n bwysig nodi bod R0 yn rhif heb ddimensiwn ac nid cyfradd, a fyddai ag unedau amser fel amser dyblu.

Gadewch inni dybio bod unigolion heintus yn gwneud cysylltiadau $\beta$ sy'n cynhyrchu heintiau ar gyfartaledd fesul amser uned, gyda chyfnod heintus cymedrig o $\tau$. Yna'r rhif atgynhyrchu sylfaenol yw:

$R_{0}=\beta \,\tau$

Mae'r fformiwla syml hon yn awgrymu gwahanol ffyrdd o leihau R₀ ac yn y pen draw lluosogi heintiau. Mae'n bosibl lleihau nifer y cysylltiadau sy'n cynhyrchu heintiau fesul amser uned $\beta$ trwy leihau nifer y cysylltiadau fesul amser uned (er enghraifft aros gartref os yw'r haint yn gofyn am gyswllt ag eraill i luosogi) neu cyfran y cysylltiadau sy'n cynhyrchu haint (er enghraifft gwisgo rhyw fath o offer amddiffynnol). Mae hefyd yn bosibl lleihau'r cyfnod heintus $\tau$ trwy ddarganfod ac yna ynysu, trin neu ddileu (fel sy'n digwydd yn aml gydag anifeiliaid) unigolion heintus cyn gynted â phosibl