Wicipedia

Undeb Cynghrair y Cenhedloedd

Corff a sefydlwyd i gefnogi amcanion Cynghrair y Cenhedloedd

Roedd Undeb Cynghrair y Cenhedloedd (Saesneg: League of Nations Union) yn sefydliad a ffurfiwyd ym mis Hydref 1918 ym Mhrydain i hyrwyddo cyfiawnder rhyngwladol, cyd-ddiogelwch a heddwch parhaol rhwng cenhedloedd yn seiliedig ar ddelfrydau Cynghrair y Cenhedloedd. Sefydlwyd Cynghrair y Cenhedloedd gan y Pwerau Mawr (Prydain, Ffrainc, yr UDA, yr Eidal ag ati) fel rhan o Gytundebau Heddwch Versailles, y setliad rhyngwladol a ddilynodd y Rhyfel Byd Cyntaf. Creu cymdeithas gyffredinol o genhedloedd oedd un olaf Pedwar Pwynt ar Ddeg yr Arlywydd Woodrow Wilson. Daeth yr LNU y sefydliad mwyaf a mwyaf dylanwadol yn y mudiad heddwch Prydeinig.[1][2] Erbyn canol y 1920au, roedd ganddi dros chwarter miliwn o danysgrifwyr cofrestredig[3] ac yn y pen draw cyrhaeddodd ei haelodaeth uchafbwynt o tua 407,775 yn 1931. Erbyn y 1940au, ar ôl siomedigaethau argyfyngau rhyngwladol y 1930au a'r disgyniad i'r Ail Ryfel Byd, gostyngodd aelodaeth i tua 100,000.[4]

Undeb Cynghrair y Cenhedloedd
Enghraifft o'r canlynolsefydliad Edit this on Wikidata
Dechrau/Sefydlu1918 Edit this on Wikidata
Arwyddlun Cynghrair y Cenhedloedd yn 1939, er noder, na bu erioed faner swyddogol i'r sefydliad

Ffurfio golygu

Ffurfiwyd yr LNU ar 13 Hydref 1918[2] trwy uno'r Free Nations Association a'r League of Nations Society, dau sefydliad hŷn sydd eisoes yn gweithio i sefydlu system newydd a thryloyw o gysylltiadau rhyngwladol, hawliau dynol (fel ac ar gyfer heddwch byd-eang trwy ddiarfogi a diogelwch cyffredinol ar y cyd, yn hytrach na dulliau traddodiadol megis cydbwysedd pŵer a chreu blociau pŵer trwy gytundebau cyfrinachol.[5]

Sefydlwyd penodau o'r LNU yn yr arglwyddiaethau ac mewn cenhedloedd cynghreiriol, gan gynnwys ym mhrifddinasoedd holl daleithiau Awstralia.[6]

Gweithgareddau golygu

Chwaraeodd yr LNU ran bwysig mewn gwleidyddiaeth rhwng y ddau ryfel byd. Yn ôl un ffynhonnell bu'n llwyddiannus wrth drosi prif ffrwd cymdeithas Prydain, gan gynnwys llafur, yr eglwysi a'r prif bapurau newydd, i achos Cynghrair y Cenhedloedd.[7] Roedd hefyd yn ddylanwad mawr mewn cylchoedd gwleidyddol traddodiadol ac yn arbennig yn y Blaid Ryddfrydol. Mae un hanesydd wedi mynd mor bell â disgrifio'r LNU fel "grŵp pwyso Rhyddfrydol allweddol ar bolisi tramor" ac i alw aelodau'r Blaid Ryddfrydol yn "wir gredinwyr" yr LNU.[8] Ei llywydd cyntaf oedd Edward Gray yr ysgrifennydd tramor Rhyddfrydol yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf.

Fodd bynnag, roedd y rhan fwyaf o Geidwadwyr yn hynod ddrwgdybus o gefnogaeth yr LNU i heddychiaeth a diarfogi,[9] safbwynt tebyg oedd barn y Ceidwadwyr yn yr 1980au mewn perthynas â'r Ymgyrch dros Ddiarfogi Niwclear. Dywedodd hyd yn oed Austen Chamberlain fod y Pwyllgor Gwaith yn cynnwys "rhai o'r cranciau gwaethaf a wyddwn erioed".[10] Dywedodd Winston Churchill am yr Undeb: "What impresses me most about them is their long suffering and inexhaustible gullibility".[11]

Pleidlais Heddwch golygu

Un enghraifft o arwyddocâd yr effaith wleidyddol y gallai’r LNU ei chael oedd ei threfniadaeth o Bleidlais Heddwch 1935, pan ofynnwyd i bleidleiswyr benderfynu ar gwestiynau’n ymwneud â diarfogi rhyngwladol a diogelwch ar y cyd. Nid oedd y Bleidlais Heddwch yn refferendwm swyddogol, ond cymerodd mwy nag un ar ddeg miliwn o bobl ran ynddo, gan gynrychioli cefnogaeth gref i nodau ac amcanion Cynghrair y Cenhedloedd, gan ddylanwadu ar lunwyr polisi a gwleidyddion. Cafodd canlyniadau'r Bleidlais Heddwch eu cyhoeddi ledled y byd. Awgrymwyd mai un canlyniad oedd dehongliad pwerau'r Echel o'r canlyniad fel arwydd o amharodrwydd Prydain i fynd i ryfel ar ran cenhedloedd eraill[12] er bod y bleidlais dros weithredu milwrol yn erbyn ymosodwyr rhyngwladol, fel mater o'r diwedd. cyrchfan, roedd bron i dri-i-un.

Rhaglenni addysgol golygu

Prif weithgareddau eraill yr LNU oedd addysg a chodi ymwybyddiaeth. Darparodd gyhoeddiadau, siaradwyr a chyrsiau wedi'u trefnu.[13] Cafodd rhai o'i raglenni effaith barhaol ar ysgolion Prydain.[14]

Archif yr Undeb Brydeinig golygu

Cedwir archif yr Undeb Brydeinig yn yr Archif Brydeinig yn Llundain.[15] ac yn llyfrgell y London School of Economics.[16]

Undeb Cynghrair y Cenhedloedd Cymru golygu

Sefydlwyd Undeb Cynghrair y Cenhedloedd Cymru yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru Castell-nedd 1918. Daeth yn rhan bwysig o fywyd Cymru gan ddod yn aelod hunanlywodraethol o fewn strwythur Prydain. Roedd ganddi arweinwyr a chefnogwyr adnabyddus fel Gwilym Davies, David Davies, Barwn 1af Davies, ac Annie Janes Hughes Griffiths.

Ymysg eu hymgyrchoedd mwyaf adnabyddus oedd cefnogaeth i Apêl Heddwch Menywod Cymru yn 1923-24 pan casglwyd enwau 390,000 o fenywod ar draws Cynru mewn deiseb dros heddwch. Bu i'r Undeb hefyd fod yn rhan o'r y Deml Heddwch ym Mharc Cathays, yng nghanolfan ddinesig Caerdydd.[17]

Cyfeiriadau golygu

  1. ↑ Douglas, R. M. (2004). The Labour Party, Nationalism and Internationalism, 1939-1951: A New World Order. Routledge. t. 27. ISBN 9780203505786.
  2. ↑ "League of Nations Union Collected Records, 1915-1945". Swarthmore College Peace Collection. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-01-31. Cyrchwyd 2009-02-26.
  3. ↑ Callaghan, John T. (2007). The Labour Party and Foreign Policy: A History. Routledge. t. 69. ISBN 9781134540150.
  4. ↑ Baratta, Joseph Preston (2004). Politics of World Federation: From world federalism to global governance. Greenwood Publishing Group. t. 74. ISBN 9780275980689.
  5. ↑ "LNU - League of Nations Union Collection". LSE Library Services.
  6. ↑ Nodyn:Cite thesis
  7. ↑ McKercher, B. J. C., gol. (1990). Anglo-American Relations in the 1920s: The Struggle for Supremacy. University of Alberta. t. 23. ISBN 9781349119196.
  8. ↑ McDonough, Frank (1998). Neville Chamberlain, Appeasement, and the British Road to War. Manchester University Press. t. 111. ISBN 9780719048326.
  9. ↑ Thompson, J. A. (December 1977). "Lord Cecil and the Pacifists in the League of Nations Union". The Historical Journal (Cambridge University Press) 20 (4): 949–59. doi:10.1017/S0018246X00011481. JSTOR 2638416. https://archive.org/details/sim_historical-journal_1977-12_20_4/page/949.
  10. ↑ Thompson, J. A. (December 1977). "Lord Cecil and the Pacifists in the League of Nations Union". The Historical Journal (Cambridge University Press) 20 (4): 949–59. doi:10.1017/S0018246X00011481. JSTOR 2638416. https://archive.org/details/sim_historical-journal_1977-12_20_4/page/949.
  11. ↑ HC Deb 23 November 1932 vol 272 cc73-211
  12. ↑ Thane, Pat (2001). Cassell's Companion to Twentieth-Century Britain. Cassell. t. 311. ISBN 9780304347940.
  13. ↑ Cook, Chris (1975). Sources in British Political History, 1900-1950 Volume 1. London: MacMillan. t. 144. ISBN 978-0-333-15036-8.
  14. ↑ British Library of Political and Economic Science, League of Nations Union, 1918-1971. Archifwyd 2012-07-14 yn Archive.is
  15. ↑ "League of Nations Union". gwefan y National Archives. Cyrchwyd 25 Ionawr 2024.
  16. ↑ "Series UKLSE-DL1PI01001 - Papers of League of Nations Union". gwefan llyfrgell yr LSE. Cyrchwyd 25 Ionawr 2024.
  17. ↑ "Undeb Cynghrair y Cenhedloedd Cymru". gwefan Canolfan Materion Rhyngwladol Cymru. Cyrchwyd 25 Ionawr 2024.

Dolenni allanol golygu

Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Undeb_Cynghrair_y_Cenhedloedd&oldid=12559350"