Aoife MacMurrough

Roedd Aoife MacMurrough (tua 1145 - 1188, Gwyddeleg: Aoife Ní Diarmait ), a adnabwyd hefyd gan haneswyr diweddarach fel Eva o Leinster, yn uchelwr Gwyddelig, yn dywysoges Leinster ac yn iarlles Penfro. Roedd hi'n ferch i Diarmait Mac Murchada (tua 1110 - 1171), Brenin Leinster a'i ail wraig, Mór Ní Tuathail neu Mor O'Toole (tua 1114 - 1191), a nith Archesgob Dulyn St Lawrence O'Toole .

Aoife MacMurrough
Ganwyd	1145  Laighin
Bu farw	1188
Tad	Diarmuid Mac Murchadha
Mam	Mór Ní Tuathail
Priod	Richard Fitz Gilbert de Clare, 2il Iarll Penfro
Plant	Isabel de Clare, Alice de Clare, Gilbert Clare

Bywyd

Yn ferch i frenin Gaeleg, byddai'r Aoife ifanc wedi cael ei magu mewn urddas llawer uwch na'r mwyafrif o ferched eraill yn Iwerddon a oedd o stoc dlotach na hi; sicrhaodd ei statws breintiedig iddi gael ei haddysgu yng nghyfraith y tir a byddai wedi sicrhau ei bod yn llythrennog mewn Eglwys-Lladin. Ar 25 Awst 1170, yn dilyn goresgyniad y Normaniaid yn Iwerddon y gofynnodd ei thad amdano, roedd hi'n briod â Richard de Clare, 2il Iarll Penfro, sy'n fwy adnabyddus fel Strongbow, arweinydd llu goresgyniad y Normaniaid, yn eglwys gadeiriol Christchurch yn Waterford . Roedd ei thad, Dermot MacMurrough, a oedd yn ceisio cynghrair filwrol gyda Strongbow yn ei ffrae â Brenin Breffni, Tiernan O'Rourke, wedi addo Aoife i Benfro. Fodd bynnag, yn ôl cyfraith Brehon, roedd yn rhaid i'r dyn a'r fenyw gydsynio i'r briodas, felly mae'n deg dod i'r casgliad bod Aoife wedi derbyn trefniadau ei thad.

Marwolaeth

Er nad yw union ddyddiad marwolaeth Aoife o Leinster yn hysbys (un flwyddyn a awgrymir yw 1188), mae un stori am ei thranc yn bodoli. Fel merch ifanc, bu’n byw am llawer o flynyddoedd yn dilyn marwolaeth Strongbow ym 1176, gan ymroi i fagu eu plant ac amddiffyn eu tiriogaeth.