Deddfau Jim Crow: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Deddfau gwladwriaethol a lleol oedd '''deddfau Jim Crow''' a orfododd arwahanu hiliol yn Ne'r Unol Daleithiau<ref name="fremon">{{Cite book|last=Fremon|first=David|title=The Jim Crow Laws and Racism in American History|date=2000|publisher=Enslow|isbn=0766012972|url=https://archive.org/details/jimcrowlawsracis00frem}}</ref> Deddfwyd pob un ohonynt ar ddiwedd y 19eg a dechrau'r 20fed ganrif20g gan ddeddfwrfeydd gwladwriaethol gwyn Democrataidd.<ref name="Bartlett2008">{{Cite book|last=Bruce Bartlett|title=Wrong on Race: The Democratic Party's Buried Past|url=https://books.google.com/books?id=POhHuoGILNYC&pg=PA24|date=8 Ionawr 2008|publisher=St. Martin's Press|isbn=978-0-230-61138-2|pages=24–}}</ref> Gorfodwyd y deddfau tan 1965.<ref name="Schmermund2016">{{Cite book|last=Elizabeth Schmermund|title=Reading and Interpreting the Works of Harper Lee|url=https://books.google.com/books?id=RgpiDwAAQBAJ&pg=PA27|date=15 Gorffennaf 2016|publisher=Enslow Publishing, LLC|isbn=978-0-7660-7914-4|pages=27–}}</ref> Yn ymarferol, roedd deddfau Jim Crow yn gorfodi gwahanu hiliol yn yr holl gyfleusterau cyhoeddus yn nhaleithiau hen [[Taleithiau Cydffederal America|Wladwriaethau Cydffederal America]] a gwladwriaethau eraill, gan ddechrau yn yr 1870au a'r 1880au. Cadarnhawyd deddfau Jim Crow ym 1896 yn achos ''Plessy vs.'' ''Ferguson'', lle nododd Llys Goruchaf yr UD ei athrawiaeth gyfreithiol "cyfartal ond ar wahan" ar gyfer cyfleusterau i Americanwyr Affricanaidd. At hynny, yn y bôn, roedd [[Ysgol y wladwriaeth|addysg gyhoeddus]] wedi'i gwahanu ers ei sefydlu yn y rhan fwyaf o'r De ar ôl y [[Rhyfel Cartref America|Rhyfel Cartref]] (1861-65).

Dyma’r deddfau a oedd yn arwahanu pobl ddu oddi wrth bobl gwyn ymhob agwedd o fywyd, er enghraifft, roedd rhaid i bobl ddu ddefnyddio [[Bws|bysiau]], [[Trên|trenau]], [[Theatr|theatrautheatr]]au, [[Ysgol|ysgolionysgol]]ion, [[Ysbyty|ysbytai]] ac [[Eglwys|eglwysieglwys]]i ar wahân neu adrannau arwahan ar sustemau trafnidiaeth, cyfleusterau adloniant a hamdden, iechyd ac addoli. Nid oedd hawl ganddynt ychwaith i [[Pleidleisio|bleidleisio]].  Dioddefent anghyfiawnder yn llysoedd y gyfraith gan mai bobl gwyn oedd y cyfreithwyr, y rheithgor a’r barnwyr.  Roedd hyd yn oed y [[Mudiad Rhyngwladol y Groes Goch a'r Cilgant Coch|Groes Goch]] yn cadw banciau gwaed ar wahan i bobl ddu ac adeg yr [[Yr Ail Ryfel Byd|Ail Ryfel Byd]] roedd milwyr du yn gwasanaethu mewn unedau ar wahân i filwyr gwyn, sef ‘Byddin Jim Crow’.

Roedd cyfleusterau ar gyfer Americanwyr Affricanaidd ac Americanwyr Brodorol yn gyson israddol heb gyllid digonol o gymharu â'r cyfleusterau ar gyfer Americanwyr gwyn; weithiau, nid oedd cyfleusterau ar gyfer pobl o liw o gwbl.<ref name="tperd">{{Cite web|last=Perdue|first=Theda|title=Legacy of Jim Crow for Southern Native Americans|url=https://www.c-span.org/video/?302379-1/legacy-jim-crow-southern-native-americans|website=C-SPAN|publisher=[[C-SPAN]]|access-date=27 November 2018|date=October 28, 2011}}</ref><ref name="jimlu">{{Cite book|last=Lowery|first=Malinda Maynor|title=Lumbee Indians in the Jim Crow South: Race, Identity, and the Making of a Nation|url=https://books.google.com/books?id=vLY3XbAqDUwC&printsec=frontcover#v=onepage|publisher=Gwasg Prifysgol Gogledd Carolina|access-date=27 Tachwedd 2018|pages=0–339|date=Ionawr 1, 2010|isbn=9780807833681|year=|location=}}</ref> Fel corff o gyfraith, sefydlodd Jim Crow anfanteision economaidd, addysgol a chymdeithasol i Americanwyr Affricanaidd a phobl eraill o liw sy'n byw yn y De. <ref name="jewolf">{{Cite journal|last=Wolfley|first=Jeanette|title=Jim Crow, Indian Style: The Disenfranchisement of Native Americans|journal=Indian Law Review|date=1990|volume=16|pages=167–202|url=http://health-equity.lib.umd.edu/567/1/JimCrowAIStyle.pdf|access-date=27 Tachwedd 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20190412011616/http://health-equity.lib.umd.edu/567/1/JimCrowAIStyle.pdf|archive-date=April 12, 2019|doi=10.2307/20068694|jstor=20068694}}</ref>

Roedd deddfau Jim Crow a darpariaethau cyfansoddiadol gwladwriaethol Jim Crow yn gorfodi gwahanu ysgolion cyhoeddus, lleoedd cyhoeddus, a chludiant cyhoeddus, a gwahanu tai bach, bwytai, a ffynhonnau yfed ar gyfer gwyniaid a duon. Cychwynnodd yr Arlywydd [[Woodrow Wilson]], arwahanu gweithleoedd ffederal ym 1913. <ref name="Gardner2002">{{Cite book|last=Michael R. Gardner|title=Harry Truman and Civil Rights|url=https://archive.org/details/harrytrumancivil00gard|year=2002|publisher=SIU Press|isbn=978-0-8093-8896-7|pages=[https://archive.org/details/harrytrumancivil00gard/page/108 108]–}}</ref>

[[Delwedd:Lyndon_Johnson_signing_Civil_Rights_Act,_July_2,_1964.jpg|bawd| Yr Arlywydd Johnson yn arwyddo'r Deddf Hawliau Sifil 1964 ]]