Eileen Beasley: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Dim crynodeb golygu |
Ehangu/dolenni/llun |
||
Llinell 1:
[[File:Eileen-Beasley-gyda-Elidyr-Delyth.jpeg|thumb|Llun eiconig o Eileen Beasley o'r cyfnod, a'i mab Elidyr a'i merch Delyth]]
Mae '''Eileen
Un o ardal Hendy-gwyn ar Dâf oedd Eileen. Aeth i Goleg Prifysgol Caerdydd a daeth yn athrawes. Colier yn Mhwll y Morlais Llangennech oedd Trefor. Gwnaethont gwrdd yng nghyfarfodydd Plaid Cymru a daethant dan ddylanwad [[D.J. Davies (economegydd)|D.J.Davies]] a'r [[WEA]].▼
==Cefndir ac Ymgyrch==
Gwnaeth Eileen a Trefor briodi ar y 31 Gorffennaf 1951 a phrynu tŷ yn yr Allt, Llangennech yn 1952. Dyna pryd y cawasant y syniad y dylent wrthod talu y dreth ar y tŷ oni caent gais yn Gymraeg. Buont yn y llys 16 gwaith ac fe fu'r bwmbeiliaid yno bedair gwaith. <ref> Darlith gan wyr i Trefor ac Eileen ym Mhabell y Cymdeithasau, Eisteddfod Genedlaethol Bro Morgannwg, 2012</ref>▼
▲Un o ardal Hendy-gwyn ar Dâf oedd Eileen James. Aeth i Goleg Prifysgol Caerdydd a daeth yn athrawes. Colier yn Mhwll y Morlais Llangennech oedd Trefor.
▲
==Arloesi a Dylanwad==
Sefodd y ddau dros wsard Llangennech yn etholiad Cyngor Gwledig Llanelli a chafodd y ddau yr un faint o bleidleisiau sef 913 a oedd yn ddigon i'w hethol. Nid oedd gan adeiladau'r cyngor dai bach i fenywod hyd yn oed. <ref> Darlith gan wyr i Trefor ac Eileen ym Mhabell y Cymdeithasau, Eisteddfod Genedlaethol Bro Morgannwg, 2012</ref>▼
Nid yn unig roedd y Gymraeg yn anweledig fel iaith ar gyfer materion swyddogol yn y cyfnod hwn, roedd ymgyrchu mor uniongyrchol er mwyn defnyddio'r Gymraeg gyda'r wladwriaeth yn beth newydd ac yn gwbl anarferol. Meddai [[Dafydd Iwan]]:
Bu farw Eileen Beasley yn 2012.<ref>{{dyf gwe|url=http://www.golwg360.com/newyddion/cymru/82416-eileen-beasley-wedi-marw|teitl=Gwenno Teifi: Eileen Beasley wedi marw|cyhoeddwr=Golwg360|dyddiad=12 Awst 2012}}</ref>▼
{{Blwch dyfyniad
|quote = Wyt ti'n cofio teulu'r Beasleys yn gwrthod talu'r dreth? A phobl Llanelli'n gofyn, 'Y ffylied dwl, i beth?' Cofio'u haberth, a'u gweledigaeth. Daw fe ddaw yr awr yn ôl i mi
|source = Dafydd Iwan, ''Daw fe ddaw yr awr''
|width = 90%
|align = center
}}
==Cysylltiad allanol==▼
Er mai Cymraeg oedd iaith gyntaf mwyafrif llethol pobl Llanelli (90%) ar y pryd, fel mwyafrif swyddogion Cyngor Dosbarth Gwledig Llanelli, y farn gyffredinol yn y dref yr adeg honno, fel yng ngweddill Cymru, oedd bod y teulu yn afresymol yn eu gofynion. Roedd statws y Gymraeg yn isel tu hwnt, a'i siaradwyr yn barod i amddiffyn lle'r Saesneg fel yr unig iaith swyddogol yng Nghymru.
Fodd bynnag, ysbrydolwyd rhai gan ymgyrch y Beasleys. Meddai [[Saunders Lewis]] yn anterth ei ddarlith enwog [[Tynged yr Iaith]] ym 1962, a fu'n ysbrydoliaeth i sefydlu [[Cymdeithas yr Iaith Gymraeg]] yn yr un flwyddyn:
{{Blwch dyfyniad
|quote = A gaf i alw eich sylw chi at hanes Mr a Mrs Trefor Beasley. Glowr yw Mr Beasley. Yn Ebrill 1952 prynodd ef a'i wraig fwthyn yn Llangennech gerllaw Llanelli, mewn ardal y mae naw o bob deg o'i phoblogaeth yn Gymry Cymraeg. Yn y cyngor gwledig y perthyn Llangennech iddo y mae'r cynghorwyr i gyd yn Gymry Cymraeg: felly hefyd swyddogion y cyngor. Gan hynny, pan ddaeth papur hawlio'r dreth leol atynt oddi wrth The Rural District Council of Llanelly, anfonodd Mrs Beasley i ofyn am ei gael yn Gymraeg. Gwrthodwyd. Gwrthododd hithau dalu'r dreth nes ei gael. Gwysiwyd hi a Mr Beasley dros ddwsin o weithiau gerbron llys yr ustusiaid. Mynnodd Mr a Mrs Beasley fod dwyn y llys ymlaen yn Gymraeg. Tair gwaith bu'r beiliod yn cludo dodrefn o'u tŷ nhw, a'r dodrefn yn werth llawer mwy na'r dreth a hawlid. Aeth hyn ymlaen am wyth mlynedd. Yn 1960 cafodd Mr a Mrs Beasley bapur dwy-ieithog yn hawlio'r dreth leol oddi wrth Gyngor Dosbarth Gwledig Llanelli, a Chymraeg y bil lawn cystal â'i Saesneg . . . Fe ellir achub y Gymraeg. Y mae Cymru Gymraeg eto'n rhan go helaeth o ddaear Cymru ac nid yw'r lleiafrif eto'n gwbl ddibwys. Dengys esiampl Mr a Mrs Beasley sut y dylid mynd ati. <ref> [http://www.llgc.org.uk/ymgyrchu/Iaith/TyngedIaith/tynged.htm Tynged yr Iaith, 1962] </ref>
|source = Saunders Lewis, ''Tynged yr Iaith'' (1962)
|width = 90%
|align = center
}}
Roedd y [[gweithredu uniongyrchol]] torfol a welwyd gan aelodau Cymdeithas yr Iaith Gymraeg yn y chwedegau (a'r degawdau dilynol) wedi'i ysbrydoli i raddau helaeth gan weithredu unig teulu'r Beasleys yn ystod y degawd blaenorol.
==Plaid Cymru==
▲
==Cofio==
▲Bu farw Trefor Beasley ym 1994. Bu farw Eileen Beasley yn 2012.<ref>{{dyf gwe|url=http://www.golwg360.com/newyddion/cymru/82416-eileen-beasley-wedi-marw|teitl=
Ar achlysur gan Gymdeithas yr Iaith Gymraeg i dalu teyrnged i Eileen Beasley yn 2006, canodd [[Gerallt Lloyd Owen]] gywydd iddi yn moli ei chyfraniad i sicrhau parhad y Gymraeg:
: <span style="font-size:92%; line-height: 2.1em;">Oedd, yr oedd dy iaith yn ddrud <br> Eithafol ei threth hefyd <br> Ond ei dyled a delaist <br> Fwy na llawn trwy fynnu llais, <br> Trwy fynnu prynu parhad <br> Yn wyneb ei diflaniad <br> Dewr oet yn ei brwydr hi <br> A rhoddaist hyder iddi <br> A thra byddo dyfodol <br> I'r Gymraeg yma ar ôl <br> Fe welir naddu filwaith <br> Dy enw di yn dy iaith.</span>
* [http://www.bbc.co.uk/cymru/deorllewin/safle/llanelli/pages/eileen_beasley.shtml Anrhydeddu Eileen Beasley], BBC Cymru
* [http://www.youtube.com/watch?v=vQT56POFbrM Stori Trefor ac Eileen Beasley o Langennech], BBC (1987), ar Youtube
* [http://vimeo.com/47407514 Fideo: Teyrnged i Eileen Beasley] Cymdeithas yr Iaith Gymraeg (2006)
* [http://www.bbc.co.uk/newyddion/19234576 Colli un o'r ymgyrchwyr iaith cyntaf], 12 Awst 2012, BBC Cymru
* [http://www.golwg360.com/newyddion/cymru/82434-dafydd-iwan-dyled-fawr-i-r-beasleys Dafydd Iwan: 'Dyled fawr' i'r Beasleys], 12 Awst 2012, Golwg360
Llinell 25 ⟶ 64:
[[Categori:Hanes y Gymraeg]]
[[Categori:Hawliau iaith]]
| |||