Wicipedia

Y Deyrnas Unedig: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
Dim crynodeb golygu
Gwrthdroi (eto) golygiad sylweddol. Dylid trafod hyn ar Sgwrs yn gyntaf. Rhannau o'r cynnwys newydd yn aneglur
Llinell 50:
nodiadau = <sup>1</sup> ond [[ISO 3166-1]] (.gb) oes GB |
}}
Mae'rGwladwriaeth yw '''Teyrnas Unedig Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon''' neu'r '''Deyrnas Unedig''' ('''DU''') (hefyd '''Y Deyrnas Gyfunol''' ('''DG''')), ynsy'n gwladcynnwys ynggwledydd Ngogledd[[Prydain EwropFawr]] ([[Lloegr]], [[Yr Alban]], [[Cymru]]) a thalaith [[Gogledd Iwerddon]]. Fe'i lleolir i ogledd-orllewin cyfandir [[Ewrop]] ac fe'i hamgylchynir gan [[Môr y Gogledd|Fôr y Gogledd]], [[Môr Udd]] a [[Môr Iwerydd]]. Hefyd yno rhandan o'rsofraniaeth y Deyrnas Unedig, ywond 14heb ofod diriogaethauyn tramor, acrhan o'r danbrif sofraniaethuned ygyfansoddiadol, [[Deyrnas Unedig]],mae [[Gwlad Ddibynnol y Coron|Gwledydd Dibynnol]] [[y Goron]], [[Ynysoedd y Sianel]] ac [[Ynys Manaw]], a nifer o diriogaethau tramor.
 
== Hanes ==
Llinell 56:
Daeth Lloegr yn deyrnas unedig yn y 10fed ganrif. Daeth Cymru, a fu dan reolaeth Seisnig ers [[Statud Rhuddlan]] ym [[1284]], yn rhan o [[Teyrnas Lloegr|Deyrnas Lloegr]] at bwrpasau deddfwriaethol trwy [[Deddf Uno 1536|Ddeddfau Uno 1536]]. Gyda [[Deddf Uno 1707]], cytunodd seneddau [[Lloegr]] a'r [[Yr Alban|Alban]] i uno eu teyrnasoedd fel [[Teyrnas Prydain Fawr]] (er iddynt rannu'r un brenin er [[1603]]). Ym [[Deddf Uno 1800|1800]], cyfunwyd Teyrnas Prydain Fawr â [[Teyrnas Iwerddon|Theyrnas]] [[Iwerddon]] (a fu dan reolaeth Seisnig uniongyrchol o [[1169]] hyd [[1603]]) i greu [[Teyrnas Unedig Prydain Fawr ac Iwerddon]]. Wedi cread y [[Gweriniaeth Iwerddon|Dalaith Rydd Wyddelig]] ym [[1922]], allan o 26 o siroedd Iwerddon, parhaodd 6 sir yn y gogledd yn rhan o'r Deyrnas Unedig, a chafodd y wladwriaeth honno ei hail-enwi yn Deyrnas Unedig Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon ym [[1927]].
 
Chwaraeodd y Deyrnas Unedig, gwladgwladwriaeth ddominyddol y [[19eg ganrif]] mewn diwydiant a grym morwrol, rôl sylweddol yn natblygiad [[democratiaeth]] [[senedd]]ol, ynghyd â chyfraniadau pwysig ym myd [[gwyddoniaeth]]. Yn anterth ei grym teyrnasai'r [[Ymerodraeth Brydeinig]] dros chwarter y ddaear. Yn ystod hanner cyntaf yr [[20fed ganrif]] gwanhaodd nerth y DU, yn rhannol oherwydd y ddau Ryfel Byd. Yn ystod ail hanner y ganrif gwelwyd datgymalu'r Ymerodraeth a chryfhau cysylltiadau a'r [[Ewrop]] fodern a llewyrchus. Serch hynny, er bod y DU yn aelod o'r [[Undeb Ewropeaidd]], mai gwahaniaeth barn ynghylch cryfhau'r cysylltiad gyda'r gwrthwynebiad yn gryfach yn Lloegr. Mae diwygiad cyfansoddiadol yn fater dadleuol ar hyn o bryd: mae [[Tŷ'r Arglwyddi]] wedi cael ei ddiwygio'n ddiweddar ac mae gan Gymru, Gogledd Iwerddon a Llundain gynulliadau gyda graddau gwahanol o bŵer; fe sefydlwyd hefyd senedd yn yr Alban. Ystyrir hefyd cynlluniau ar gyfer cynulliad annibynnol ar gyfer Lloegr. Mae mudiad Gweriniaeth Brydeinig yn cael sylw yn y cyfryngau o bryd i'w gilydd, er bod cefnogaeth i'r frenhiniaeth Brydeinig yn dal i fodoli, yn enwedig yn Lloegr, ond heb fod mor gryf ag yr oedd hi yn y gorffennol: ond dydy'r syniad o gael Gweriniaeth Brydeinig ddim yn cael ei gefnogi gan weriniaethwyr a chenedlaetholwyr yn yr Alban, Cymru a Gogledd Iwerddon.
 
Mae'r Deyrnas Unedig yn aelod o'r [[Y Gymanwlad|Gymanwlad]], [[Undeb Ewrop]] a [[Sefydliad Cytundeb Gogledd yr Iwerydd]] ([[NATO]]). Mae hefyd yn aelod parhaol o [[Cyngor Diogelwch y Cenhedloedd Unedig|Gyngor Diogelwch]] y [[Cenhedloedd Unedig]], gyda phŵer gwaharddiad.
Llinell 66:
Mae'r Deyrnas Unedig (neu'r Deyrnas Gyfunol i ddefnyddio fersiwn arall ar yr enw yn y Gymraeg) yn [[Brenhiniaeth gyfansoddiadol|frenhiniaeth gyfansoddiadol]]. Mae'r llywodraeth yn gweithredu yn enw'r Frenhines ac mae'n atebol i'r senedd a thrwy'r senedd i'r etholwyr. [[Llundain]] yw prifddinas y DU a Lloegr a dyna leoliad y llywodraeth a'r senedd. Y Frenhines [[Elizabeth II o'r Deyrnas Unedig|Elisabeth II]] yw pennaeth y wladwriaeth ac fe'i coronwyd ym [[1953]], wedi iddi esgyn i'r orsedd ym [[1952]]. Ar y cyfan y mae'n cyflawni dyletswyddau seremonïol, a'r [[Prif Weinidog]] sy'n rheoli'r wladwriaeth mewn gwirionedd.
 
== Gwledydd, Rhanbarthau, Siroedd, ac GweinyddolArdaloedd ==
[[Delwedd:Lleoliad-teyrnas-unedig.png|bawd|dde|225px|Y Deyrnas Unedig yn Ewrop]]
{{Prif|Israniadau'r Deyrnas Unedig}}
{{Map gwledydd DU}}
Mae'r Deyrnas Unedig yn cynnwys tair gwlad cyfystyrol - [[Yr Alban]], [[Cymru]], [[Lloegr]] - a thalaith [[Gogledd Iwerddon]], sydd yn eu tro yn cynnwys yr israniadau canlynol:
 
* Yr Alban: [[Awdurdodau unedol yr Alban]]
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/wiki/Y_Deyrnas_Unedig"