|
[[Delwedd:Llyfr Santes Dwynwen.jpg|bawd|200px|Enghraifft o boblogeiddio Santes Dwynwen o'r 1990au ymlaen, gan Wasg y Lolfa.]]
Nawddsantes cariadon [[Cymru]] yw '''Dwynwen''' a oedd yn un o'r harddaf o 24 merch [[Brychan|Brychan Brycheiniog]], yn y 5g.<ref>[http://www.amgueddfacymru.ac.uk/cy/cwestiynau/santesdwynwen/ Gwefan Amgueddfa Cymru]; adalwyd 17 Ionawr 2013</ref> Dethlir diwrnod Santes Dwynwen ar [[25 Ionawr]] trwy i gariadon anfon cardiau i'w gilydd.
==Hanes a thraddodiad==
Cysylltir Dwynwen ag [[Ynys Môn]] a rhoddodd ei henw i eglwys ar [[Ynys Llanddwyn]] (ger [[Rhosyr]], [[Niwbwrch]]) ac yn hen blwyf [[Porthddwyn]]. Ceir eglwysi cysegredig iddi ym [[Morgannwg]] yn ogystal â St ''Adhwynn'', Advent, Cernyw.
[[Delwedd:Advent church.jpg|bawd|Eglwys ''Sen Adhwynn'' (Saesneg: ''St Adwenna'') ym mhentref Advent, Cernyw.]]
Yn ôl y chwedl,hanesyr roeddoedd Dwynwen mewn cariad âa [[Maelon|, mab pennaeth llwyth arall. Ceisiodd Maelon Dafodrill]]cymeryd mantais rhywiol o'i chariad ond roeddgwrthododd eiDwynwen. thadGwylltiod amMaelon iddia'i briodithreisio tywysoghi arall."gan Yndwyn eimalais gynddaredd,arni treisioddyng gwŷdd y byd" Collodd Maelon hipob diddordeb ynddi wedyn "yn troi fel dap o iâ. FfôddYn ei trallod född hi i'r goedwig lle y gweddïodd ar i Dduw ei rhyddhau o'i chariad at Maelon; wediGweddiodd iddiyn daer nes blino yn llwyr a syrthio i gysgu,cysgu. ymddangosoddBreuddwydiodd angelei ynfod cariowedi suddyfed melysdiod aoedd fyddai'nyn dileuei yriachàu hollhi atgofionond oeddfod Maelon wedi ganddiyfed o'r un Faelondiod ac i'wwedi ei droi yn ddarndalp o rew.iâ Yna,Gwnaeth rhoddoddDwynwen yrtri angelcais drimewn dymuniad iddigweddi. Yn gyntaf, gofynnodd am i Maelon gael ei ddadmer. Yn ail gofynnodd i Dduw ateb ei gweddîau ydros gwir gariadon aac oeddy buasent naill yn gofyncael iddidedwyddwch amparhol atebionos acoeddent yn caru yn gywir o'r galon, neu yn cael eu iachau o'u nwyd a'u traserch. Yn drydydd gofynnodd am beidio â dymuno phriodi byth. Ar ôl i'w dymuniadau cael eu gwireddu, penderfynodd daeth Dwynwen wasanaethu acyn ymdynghedunawddsant cariadon. pende. Symudodd Dwynwen gyda'i Dduwchwaer weddillCeinwen eii Fôn a oeddwedi goresgyn gan hoespictiaid. AethY mae'n debyg aethant at perthnasau. Sefydlodd Dwynwen i fywllan ar phenryn a elwir heddiw yn 'Ynys Llanddwyn' ger traeth Niwbwch tanond einid marwolaethoedd yn OCynys 460pryd hynny. <ref>Kidson C, 1994, mewn sgwrs</ref> Ni bu Llanddwyn yn fan anhysbell yn y pumed canrif fel y mae hi heddiw; y mae'n llai na phump milltir o Aberffraw, un o'r prif llysoedd Cymru o'r Oes Haearn hyd at yr Oesoedd Canol. Bu yn agos hefyd i'r prif llwybr morwrol i Iwerddon o ollewin Ynys Môn i Dun Laoghaire. Priodolir iddi y dywediad "nid ennillir galonnau cyn gynted a sirioldeb" a dyfynnir yn gan Baring -Gould and Fisher, <ref>Baring -Gould,s a Fisher, J 1907, Lives of the British Saints, Cymrodorion</ref>
tan ei marwolaeth yn OC 460.
Cofnodir fersiwn wahanol o'r chwedl yng nghyfrol 16 (tud. 175) [https://archive.org/stream/TheLivesOfTheSaintsV16/TheLivesOfTheSaintsV16_djvu.txt 'The Lives of the Saints'] [[Sabine Baring-Gould]]. Yno hefyd y ceir cyfeiriad at wireb a briodolir iddi sef 'Nothing wins hearts like cheerfulness'. Iolo Morgannwg yw'r ffynhonnell: 'A glywaist ti chwedl Dwynwen Santes, merch deg Brychan hen? Nid caruaidd ond llawen.' a geir yn [https://archive.org/stream/iolomanuscripts00iologoog/iolomanuscripts00iologoog_djvu.txt llawysgrif 1848] lle rhoddir y cyfieithiad Saesneg 'None so amiable as the cheerful'. ▼
▲Cofnodir fersiwn wahanol o'r chwedl yng nghyfrol 16 (tud. 175) [https://archive.org/stream/TheLivesOfTheSaintsV16/TheLivesOfTheSaintsV16_djvu.txt 'The Lives of the Saints'] [[Sabine Baring-Gould]]. Yno hefyd y ceir cyfeiriad at wireb a briodolir iddi sef 'Nothing2nid winsennillir heartsgalonnau likecyn gynted a sirioldeb" cheerfulness'. Iolo Morgannwg yw'r ffynhonnell dywediad arall: 'A glywaist ti chwedl Dwynwen Santes, merch deg Brychan hen? Nid caruaidd ond llawen.' a geir yn [https://archive.org/stream/iolomanuscripts00iologoog/iolomanuscripts00iologoog_djvu.txt llawysgrif 1848] '. lleBu rhoddirDwynwen ybyw cyfieithiadar SaesnegLlanddwyn 'Nonetan soei amiablemarwolaeth asyn the460 cheerful'O.C.
[[Delwedd:The Ruined Church, Lighthouse and Main Cross on Llanddwyn - geograph.org.uk - 255301.jpg|bawd|chwith|Adfeilion Eglwys Llanddwyn a'r [[Croes Geltaidd|Groes Geltaidd]].]]
| 