Hanes Cymru: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Gellid dadlau bod yr ugeinfed ganrif yng Nghymru yn gyfnod a welodd fwy o newid yn y wlad nag yn ystod unrhyw gyfnod arall yn ei hanes.

 

 

Erbyn [[1911]] roedd 86,000 o bobl yn gweithio ar y [[rheilffyrdd]] ac yn nociau mawr y De. Ddechrau'r ugeinfed ganrif disodlwyd [[haearn]] gan [[dur]] fel y prif fetel a oedd yn cael ei allforio o'r wlad. Yr oedd 3,700 yn gweithio mewn gwaith [[copr]] yn [[1911]] ac 21,000 mewn gwaith [[tun]]. Roeddent yn cynhyrchu 848,000 tunnell o blat tin mewn blwyddyn. Cynhyrchwyd 56.8 miliwn tunnell o [[glo|lo]] yn [[1913]]. Roedd Cymru yn allforio traean o holl allforion glo y byd gan gyflogi 250,000 o ddynion ym meysydd glo y de a'r gogledd-ddwyrain. Ond cafwyd dirywiad difrifol mewn nifer o'r diwydiannau traddodiadol ar ôl yr [[Ail Ryfel Byd]], yn arbennig yn y meysydd glo. Yn 1913 cyflogid yn y gwaith glo 232,000 o ddynion, ond erbyn [[1960]] dim ond 106,000 a gyflogid a syrthiasai'r nifer i 30,000 yn unig erbyn [[1979]]. Nid oedd ond un pwll glo ar ôl yng Nghymru erbyn y 1990au. Roedd dirywiad tebyg yn y [[diwydiant dur]] ac economi Cymru yn gyffredinol. Roedd Cymru fel nifer o wledydd eraill y gorllewin yn dod yn fwy fwy ddibynnol ar y sector gwasanaeth. Un o ganlyniadau'r dirywiad yn y diwydiant glo ac o ganlyniad esgeuluso diogelwch y tipiau glo oedd [[trychineb Aberfan]], pan lyncwyd ysgol gyfan gan lithriad gwastraff glo gan ladd 144 o blant ac athrawon.

== 21ain ganrif ==

{{Prif|Yr Unfed Ganrif ar Hugain yng Nghymru}}

Dangosodd [[Cyfrifiad y Deyrnas Unedig 2001|Cyfrifiad 2001]] gynydd yn y nifer o siaradwyr Cymraeg, gyda 21% o'r boblogaeth 3 oed a hŷn yn gallu'r iaith, i gymharu â 18.7% ym 1991 ac 19.0% ym 1981. Mae hyn yn gyferbyniad i'r patrwm o leihad yn nifer y siaradwyr trwy gydol yr [[20fed ganrif]].<ref>[http://www.statistics.gov.uk/cci/nugget.asp?id=447 Results of the 2001 Census from www.statistics.gov.uk]</ref>