Fersiwn yn ôl 14:51, 9 Medi 2009 golygu Thaf (sgwrs \| cyfraniadau) Gweinyddwyr 20,670 golygiad BDim crynodeb golygu ← Cymharer â'r fersiwn gynt		Fersiwn yn ôl 16:02, 20 Ionawr 2010 golygu dadwneud Anatiomaros (sgwrs \| cyfraniadau) Awto-batrolwyr 86,744 golygiad trefnu, dolen, cat ayyb Cymharer â'r fersiwn dilynol →
Llinell 1: Ardal hanesyddol yng [[Gwynedd\|Ngwynedd]] yw '''Ardudwy''', a fu'n un o hen [[cantref\|gantrefi]] [[teyrnas Gwynedd]] ac efallai'n mân-deyrnas annibynnol cyn hynny. [[Cantref]] a ddaeth yn un o ddau [[Cwmwd\|gwmwd]] [[cantref]] [[Dunoding]], gydag [[Eifionydd]], oedd '''Ardudwy'''. Pan greuwyd yr hen siroedd yn [[1284]] cafodd ei gynnwys yn [[Sir Feirionnydd]]. Roedd yn ymestyn o'r [[Traeth Mawr]] yn y gogledd i [[Afon Mawddach]] yn y de. Ffiniai â chwmwd Eifionydd yn Dunoding ei hun, [[Arfon]], a [[Nant Conwy]] yn [[Arllechwedd]] yn y gogledd. Yn y dwyrain rhannai ffin â chantref [[Penllyn]] ac yn y de â chwmwd [[Tal-y-bont (cwmwd)\|Thal-y-bont]] yng nghantref [[Meirionnydd (cantref)\|Meirionnydd]].▼ ==Hanes a thraddodiadau== ▲~~[[Cantref]]~~Fel acantref canoloesol, ~~ddaeth~~daeth yn un o ddau [[Cwmwd\|gwmwd]] [[cantref]] [[Dunoding]], gydag [[Eifionydd]]~~, oedd '''Ardudwy'''~~. Pan greuwyd yr hen siroedd yn [[1284]] cafodd ei gynnwys yn [[Sir Feirionnydd]]. Yn y 14eg ganrif collwyd ardal [[Nanmor]] i [[Sir Gaernarfon]]. Roedd Ardudwy yn ymestyn o'r [[Traeth Mawr]] yn y gogledd i [[Afon Mawddach]] yn y de. Ffiniai â chwmwd Eifionydd yn Dunoding ei hun, [[Arfon]], a [[Nant Conwy]] yn [[Arllechwedd]] yn y gogledd. Yn y dwyrain rhannai ffin â chantref [[Penllyn]] ac yn y de â chwmwd [[Tal-y-bont (cwmwd)\|Thal-y-bont]] yng nghantref [[Meirionnydd (cantref)\|Meirionnydd]]. Mae'n bosibl fod Ardudwy yn 'wlad' (teyrnas) annibynnol yn y Gymru gynnar. ''Túath'' yw'r gair [[Gwyddeleg]] sy'n cyfateb i 'wlad' / 'teyrnas' yn Gymraeg Canol; ei wraidd yw ''tud'', 'gwlad, pobl'. Dyna a geir yn yr enw Ardudwy (''ar'' + ''tud'' + ''-wy'') a meddylir fod yr enw yn dynodi'r llwyth a fu'n byw yn yr ardal. Llinell 5 ⟶ 8: Yn ddiweddarach cafodd Ardudwy ei rannu'n ddau gwmwd, gydag [[Afon Artro]] fel ffin rhyngddynt, sef [[Ardudwy Uwch Artro]] ac [[Ardudwy Is Artro]] (eto'n rhan o gantref Dunoding). Tir gwyllt a mynyddig yw Ardudwy, gyda mynyddoedd y [[Rhinogau]]'n asgwrn cefn iddo. Roedd hen ffordd yn cysylltu [[Tomen y Mur]] a'r arfordir gan redeg trwy fwlch [[Drws Ardudwy]]. Eithriad yw'r gwastadeddau ar hyd yr arfordir lle ceir yr unig drefi o bwys heddiw. Er na fu erioed yn ardal gyfoethog mae'n llawn hanes a hynafiaethau. Yn [[Harlech]] yn Ardudwy mae llys [[Bendigeidfran]] yn [[Branwen ferch Llŷr\|Ail Gainc y Mabinogi]]. [[Ystumgwern]], Is Artro, oedd [[maerdref]] y cwmwd. ===Ffynonellau=== Geraint Bowen (gol.), ''Atlas Meironnydd'' (Y Bala, 1975) [[John Edward Lloyd]], ''A History of Wales'' (1911) ===Gweler hefyd=== * [[Cantrefi a chymydau Cymru]] * [[Dunoding]] * [[Phylipiaid Ardudwy]] * [[Teyrnas Gwynedd]] ==Dolen allanol== * [http://www.adnabodardudwy.org/tudalen-groeso?set_language=cy Adnabod Ardudwy] [[Categori:Cantrefi Cymru]] [[Categori:Cymydau Cymru]] [[Categori:Daearyddiaeth Gwynedd]] [[Categori:Hanes Gwynedd]] [[Categori:Meirionnydd]] [[Categori:Teyrnas Gwynedd]]

Ardudwy: Gwahaniaeth rhwng fersiynau