Boddi Tryweryn: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Thaf (sgwrs | cyfraniadau) BDim crynodeb golygu |
Xqbot (sgwrs | cyfraniadau) B robot yn ychwanegu: eu:Capel Celyn; cosmetic changes |
||
Llinell 1:
[[
Pentref yng [[Gwynedd|Ngwynedd]], [[Cymru]] a gafodd ei foddi ym [[1965]] i greu [[cronfa ddŵr]] ([[Llyn Celyn]]) ar gyfer trigolion [[Lerpwl]], [[Lloegr]] oedd '''Capel Celyn'''. Cyn ei foddi yr oedd yno gymdeithas ddiwylliedig [[Gymraeg]], gan gynnwys capel, ysgol, swyddfa bost a [[Ffermydd a foddwyd yng nghapel Celyn|deuddeg o ffermydd]] a thir a oedd yn perthyn i bedair fferm arall; rhyw 800 erw i gyd a 48 o drigolion.
== Hanes y boddi ==
Ar 20 Rhagfyr 1955, penderfynodd Corfforaeth Dinas Lerpwl greu argae ddŵr yng Nghwm [[Tryweryn]] i gyflawni dŵr i drigolion Lerpwl. Roedd y gorfforaeth eisoes wedi gwneud hyn yn y 1880au yn nyffryn [[Llyn Efyrnwy|Efyrnwy]]. Cyflwynodd fesur seneddol (heb drafod gyda'r un awdurdod yng Nghymru) ar 1 Awst 1957. Yn y bleidlais, ni phleidleisiodd yr un aelod seneddol o Gymru o'i blaid.<ref>John Davies, ''Hanes Cymru'' (Argraffiad Penguin, 1992), tud. 640.</ref>
Roedd y mesur yn caniatáu [[gorchymyn prynu gorfodol|prynu'r tir yn orfodol]] a chafodd gefnogaeth gref oddi wrth [[Henry Brooke]], y Gweinidog dros Addysg a Llywodraeth Leol a Gweinidog Materion Cymreig, [[Harold Wilson]], [[Bessie Braddock]] a [[Barbara Castle]]. Ffurfiwyd
Mynegodd [[Plaid Cymru]] eu gwrthwynebiad i'r cynllun, ond ni chafwyd unrhyw weithredu uniongyrchol ganddynt. Oherwydd eu diffyg asgwrn cefn yn hyn o beth yr ymneilltuodd nifer o'u haelodau ifanc oddi wrthi gan sefydlu (yn ddiweddarach) fudiad newydd, sef [[Cymdeithas yr Iaith Gymraeg]].
Llinell 11:
Cafwyd tair ymgais i ddifrodi offer oedd yn cael eu defnyddio i adeiladu'r argae, ym 1962 ac ym 1963, a charcharwyd [[Emyr Llywelyn]], John Albert Jones ac [[Owain Williams]].
== Cofio ==
[[Delwedd:Cofiwch Tryweryn.jpg|Dde|bawd|300px|Slogan ar fur yn atgoffa pobl am foddi Cwm Tryweryn.
Mae'r cyngor am ddiogelu'r mur sydd yn "eicon" ond yn dirywio<ref>[http://news.bbc.co.uk/welsh/hi/newsid_6050000/newsid_6059500/6059584.stm Erthygl BBC, sy'n cynnwys hefyd llun o'r mur cyn iddo ddirywio]</ref>]]
Llinell 35:
:Y daw'r môr dros dir Meirion.<ref>''Cilmeri'', tud. 48.</ref>
== Llyfryddiaeth ==
* Watcyn L. Jones, ''Cofio Capel Celyn'' ([[Y Lolfa]], 2008)
* [[Owain Williams]], ''Cysgod Tryweryn'' (1979; argraffiad newydd, [[Gwasg Carreg Gwalch]], 1995)
== Cyfeiriadau ==
{{cyfeiriadau}}
== Dolenni allanol ==
* [http://www.llgc.org.uk/Ymgyrchu/Dwr/Tryweryn/ Llyfrgell Genedlaethol Cymru: Ymgyrchu! - Y Diwydiant Dŵr - Tryweryn]
[[Categori:20fed ganrif yng Nghymru]]
Llinell 49:
[[en:Capel Celyn]]
[[eu:Capel Celyn]]
| |||