|
[[Delwedd:Aberdaremarkettavern.png|thumb|Marchnad Aberdâr]]
Mae '''Aberdâr''' (''Aberdare'' yn [[Saesneg]]) yn drefTref yng nghwm Cynon yn sir draddodiadol [[Morgannwg]], ym [[bwrdeistref sirol|mwrdeistref sirol]] [[Rhondda Cynon Taf]], Dede [[Cymru]] yw '''Aberdâr''' (''Aberdare'' yn [[Saesneg]]). Y boblogaeth yn 1991 oedd 31,619. Mae'n 4Aberdâr bedair milltir o [[Merthyr Tudful|Ferthyr Tudful]] a tuathua 24 milltir o [[Caerdydd|Gaerdydd]].
Yng Nghwmbach Aberdâr y ffurfiwyd y gangen gyntaf o'r gymdeithas gydweithredol yng Nghymru, yn 1860.
Yn wreiddiol, ar ddechrau'r yr 19fed19eg ganrif, roedd pentref Aberdâr yn bentref ynmewn ardal amaethyddol, ond pan ddarganfyddwydddarganfuwyd llawer o [[glo|lo]] a mwyn haearn yn yr ardal cynyddodd y boblogaeth yn gyflym iawn. Sefydlwyd gweithdai haearn yn Llwydcoed ac Abernant yn 1799 ac 1800, wedi'u ddilyndilyn gan eraill yn Gadlys ac Aberaman yn 1827 ac 1847. Nid ydy'r rhain wedi gweithio ers 1875. Cyn 1836, roedd ycâi'r rhan fwyaf o'r glo wedi'iei ddefnyddio yn lleol, yn bennaf yn y gweithdai haearn, ond arol hwnwedyn dechreuwyd allforio glo o Ddedde Cymru. Yn ail hanner yry 19fed19eg ganrif, gwellodd y dref yn fawr.
Aberdâr oedd man cartref barddun o feirdd yr Ail RhyfelRyfel Byd, Alun Lewis, ac mae dyfyniad o'i gerdd ''The Mountain over Aberdare'' i'w weld yn y dref. Mae'nDyma hefyd cartrefgartref y Stereophonics hefyd, sydd ynsy'n dod o Gwmaman. Fel mae'n digwydd mae yna Aberdare yn Ne Cymru Newydd, Awstralia, sydd hefyd yn cynnwys pyllau glo.
* [http://www.aberdarerfc.co.uk// Clwb Rygbi Aberdâr] Aberdare RFC (yn Saesneg)
* [http://forum.aberdare.org/ Fforwm Aberdâr] Trafodaethau lleol (yn ddwyieithog)
* [http://www.juliancastaldi.com/ Julian Castaldi] Un o brif artistiaid fodernmodern Aberdâr (yn Saesneg)
* [http://www.rhondda-cynon-tafftaf.gov.uk/libraries/cymraeg/Aberdare.htm Llyfrgell trefy dref]
{{Stwbyn}}
| 