Ynni niwclear: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
parhau |
parhau |
||
Llinell 16:
==Hanes==
Cychwynwyd arbrofi gyda defnyddio ynni niwclear i greu [[trydan]] cyn gynted ag y darganfuwyd yr [[elfennau ymbelydrol]] megis [[radiwm]]. Sylweddolwyd y gallent ryddhau swm anferthol o ynni ond roedd harneisio'r ynni hwn yn dasg anodd iawn; yn wir mynnodd tad [[ffiseg niwclear]] sef [[Ernest Rutherford]] ei bod yn dasg amhosib. Ond ar ddiwedd y 1930au darganfyddwyd theori o'r enw 'ymholltiad niwclear' a sylweddolodd nifer o wyddonwyr gan gynnwys Leo Szilard y byddai 'adwaith gadwynol' (Saesneg: ''chain reaction'') yn hwyluso hyn.
Symudodd Fermi a Szilard i'r [[Unold Daleithiau]] a sefydlwyd yr adweithydd cyntaf yno, o'r enw Chicago Pile-1 gan lwyddo yn eu hymgais ar 02 Rhagfyr 1942. Daeth y gwaith hwn yn rhan o Brosiect Manhattan a lwyddodd i gynhyrchu [[plwtoniwm]] ar gyfer y ddau fom ar Japan. Felly, o'r cychwyn un, ail beth oedd ynni niwclear - creu bomiau niwclear oedd y bwriad gwreiddiol.
Ar 27 Mehefin 1954 agorodd yr Undeb Sofietaidd Atomfa yn Obninsk- yr atomfa cyntaf (a'r adweithydd cyntaf) i gynhyrchu trydan ar gyfer [[grid cenedlaethol]], gan lwyddo i gynhyrchu tua 5 megawatt o ynni trydanol.
[[Delwedd:Calderhall.jpeg|bawd|chwith|250px|Adweithydd Rhif 4 yn Calder Hall, Windscale - adweithydd cyntaf Gwledydd Prydain.]]
Yn [[Sellafield]] agorwyd y cyntaf o bedwar adweithydd niwclear yn 1956 yn 'Calder Hall', ar draws y ffordd i Windscale - yr adweithydd cyntaf yng ngwledydd Prydain. Un o'r gwyddonwyr a oedd yn gyfrifol am y gwaith hwn ar y pryd oedd [[Owain Owain]] a gyhoeddodd nifer o ysgrifau a gweithiau eraill yn rhybuddio pobl yn y Faner a phapurau Cymraeg eraill am berygl y lle. Gadawodd Windscale yn 1955 a chafwyd damwain enfawr yno yr Hydref dilynol.<ref>[http://www.theengineer.co.uk/Articles/267995/Getting+to+the+core+issue.htm Erthygl yn 'The Engineer'. Adalwyd 23-10/2008]</ref>
==Ynni niwclear yng Nghymru==
Llinell 21 ⟶ 29:
==Ynni niwclear drwy'r byd==
Mae gan [[Rhestr o wledydd gyda phwer niwclear|31 o wledydd]] [[adweithydd niwclear|adweithydd neu adweithwyr niwclear]] ac mae 15 o wledydd yn cynllunio neu'n creu adweithydd/ion gan gynnwys [[Twrci]], [[Gogledd Corea]], [[Gwlad Pŵyl]] a [[Twrci|Thwrci]].
==Gwastraff niwclear: y broblem fawr==
| |||